de CHAMPLAIN Samuel

(wym. szaplę) 1567-1635, Żeglarz i odkrywca francuski, jeden z pionierów kolonizacji Nowej Francji (Kanady); założyciel miasta Quebec (1608), odkrył i zbadał jeziora Champlain, Huron i Ontario, odbył liczne wyprawy odkrywcze w głąb kraju. Jego walki z Irokezami i przymierze z Huronami uczyniły z...

CHAMBORD

(wym. szabor) Wieś nad rzeką Cosson, dopływem Loary, między Blois i Orleanem (środk. Francja). Pierwszy zamek we Francji zbudowany przez Franciszka I, jedna z najpiękniejszych i najpotężniejszych budowli zespołu zamków renesansowych nad Loarą. (Plan części środk., kwadrat z wielkimi wieżami na...

CHAŁUBIŃSKI Tytus

1820-89, Wybitny lekarz, profesor szczegółowej patologii i terapii w warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej od 1857, a od 1862 na Wydziale Lekarskim Szkoły Głównej (skąd ustąpił po przemianowaniu jej na uniwersytet z jęz. wykładowym rosyjskim w 1869), poświęcający czas wolny studiom mineralogicznym...

CHALKEDON

Chalcedon, Kalchedon, dziś Kadikóy, w starożytności kolonia megaryjska na azjatyckim wybrzeżu Bosforu, miejsce IV soboru powszechnego w 451, na którym kościół potępił doktrynę monofizytów, uznających w Chrystusie tylko boską naturę.

„CHALLENGER"

(wym. cząlendżer) Korweta marynarki brytyjskiej, której użyto w słynnej „wyprawie Challengera" 1872-76, ekspedycji oceanograficznej pod kierownictwem nauk. C. Wyville Thomsona na Atlantyku i Pacyfiku. Przebyła ona 68 900 mil morskich.

W latach 1880-95 opublikowano w 50 tomach wyniki badań, które stały się...

CHALONS - SUR - MARNE

(wym. szaląsurmarn) Miasto nad rzeką Marną, w Szampanii, w płn.-wsch. Francji, rzymskie Catalaunum (od nazwy galijskiego plemienia Katalaunów, którego było stolicą).

Na Polach Katalaunijskich, między Chalons a Troyes, wódz rzymski Aecjusz rozgromił w 451 Hunów (zob.) pod wodzą Attyli; zob. też Bitwa...

CHAJR - AD - DIN

ok. 1465-1546, Korsarz algierski, sławny pod przydomkiem Barbarossa. Gdy jego brat Arudż (a. Koruk) zdobył Algierię na Hiszpanach, Barbarossa przyjął zwierzchnictwo Turcji (1518) i rozszerzył jego zdobycze.

Jako admirał floty tur. 2 razy pobił Andrea Dorię (zob.) i spustoszył Wybrzeża Grecji, Włoch i...

CHALDEJCZYCY

Ludność zamieszkująca w I tysiącleciu pne. południową i środkową Babilonię; por. Biblia, Gen., 11, 28: „Ur Chaldejczyków"; Jeremiasz, 50, 10. W państwie nowobabilońskim założyli dynastię, od której nazwano je Chaldeją.

Rozwój astrologii w tym okresie sprawił, że z czasem „Chaldejczyk" stał się...

CHACHAM

Tytuł rabina u Żydów sefardyjskich, również duchownego u Karaimów; z hebr. haktiam 'mędrzec'.