CHEREM

Od 457 pne. do końca XIX w. jeden z rodzajów ekskomuniki (klątwy) nakładanej przez rabinat za złamanie nakazów religii, wyłączający winnego ze społeczności wyznaniowej; z hebr. Herem pierw, 'poświęcenie bóstwu rzeczy a. osoby jako tabu'.

CHCY NA PANNU ŻAŁOWAĆ

('chcę się na pannę poskarżyć') Najdawniejsza znana polska pieśń świecka, zapisana w 1420 na Śląsku, w lokalnej gwarze polsko-czeskiej, przez franciszkanina Mikołaja z Koźla. Każda zwrotka kończy się wersem nierymowym, stanowiącym żartobliwą, kpiarską przykrywkę dla nie dopowiedzianej...

CHĄŚBA

Złodziejstwo, kradzież (często połączona z rozbojem), termin sądowy w rotach XIV-XV w., w prawie bartnym i później; od chęcić 'kraść; łupić'.

CHAUVIN Nicolas

(wym. szowg) Anegdotyczna postać żołnierza napoleońskiego pełnego naiwnego entuzjazmu, przedstawiana na litografiach Nicolasa Charleta, 1792-1845, i w sztuce La Cocarde tricolore (1831) braci Cogniard.

Szowinizm skrajny nacjonalizm, wyrażający się w ślepym uwielbieniu dla własnego narodu i pogardzie dla...

CHAZAROWIE

Plemię tureckie, które w IV-V w. wyruszyło z Azji na zachód i w VII w. utworzyło potężne państwo od M. Kaspijskiego do płn. wybrzeża czarnomorskiego, ze stolicą Itil nad ujściem Wołgi. Zdobyło Krym, walczyło z Ormianami, Persami i Arabami, utrzymując przyjazne stosunki z Bizancjum.

Władcy i szlachta...

„Le CHAT - NOIR"

(wym. szanuąr) Kawiarnia i kabaret na Montmartrze (zob.) w Paryżu; zasłynął ok. 1880. Godłem jego był czarny kot, symbolizujący Sztukę, z przerażoną gęsią (kołtuńskim mieszczaństwem) w pazurach. Napis nad wejściem głosił: „Passant, sois moderne" (fr., 'Przechodniu, bądź...

CHATA

Za pośredn. ruskim ze Wschodu; irań. kata-, por. awest. kata- 'komora; spiżarnia'. Chata wiya Toma zob. Wuj (Tom).

Chata pop. nazwa niewielkiego drewnianego domu w stylu podhalańskim, który zbudował dla Stefana Żeromskiego Jan Koszczyc-Witkiewicz w 1905 w Nałęczowie; obecnie muzeum pisarza.

W pobliżu...

La CHASSE SPIRITUELLE

(wym. la szas spiritiięl) Fr., 'Duchowe łowy', jedna z najsłynniejszych mistyfikacji literackich XX w., długi poemat prozą, wydany w maju 1949 przez „Mercure de France", jako nowo odnalezione dzieło Rimbauda, które przed zaginięciem miał widzieć Verlaine.

W dzień po ukazaniu się książki zgłosili się...

CHARTRES

(wym. szartr) Miasto nad rzeką Eure (dopływem Sekwany), 96 km na płd.-zach. od Paryża, starożytne Autricum a. Carnotum, w okresie gallo-rzymskim prawdop. miejsce wielkich zgromadzeń druidów. Katedra Notre Dame może najsławniejszy z gotyckich kościołów Francji, o wielkim wpływie na dalszy rozwój...