Koncepcja pedagogiczna Celestyna Freineta (1896-1966) w litera­turze naukowej występuje pod nazwą „Nowoczesna Szkoła Francuska Technik Freineta". Założenia koncepcji C. Freineta w dużej mierze zawdzięczamy bezpośrednim doświadczeniom pedagogicznym, jakie ladobywał on od 1935 roku w wybudowanej — kosztem wielu własnych wyrzeczeń — niewielkiej szkole podstawowej w Yence.

Osobliwość koncepcji pedagogicznej C. Freineta (1976) polega na gtanowczym przeciwstawieniu tradycyjnym metodom nauczania i wy­chowania tzw. technik szkolnych lub — inaczej mówiąc — technik frei-petowskich, nazwanych przez ich twórcę metodami naturalnymi. Ich istotę stanowi —jak się wyrażał C. Freinet — zdobywanie doświad­czeń po omacku (tdtonnement experimental). Uczniowie za ich pomocą mieli nabywać wiedzę i umiejętności, podobnie jak się nauczyli cho­dzić i mówić w pierwszych latach dzieciństwa, a więc w sposób cał­kiem naturalny.

Nieodzownym warunkiem skuteczności tego rodzaju metod jest, zdaniem C. Freineta, zapewnienie uczniom swobodnej ekspresji, kon­sekwentne realizowanie idei samorządności i odpowiednie wyposaże­nie klas szkolnych.

Swobodna ekspresja (expression librę) to przede wszystkim komu­nikowanie innym własnych uczuć i myśli, wyrażanie siebie — włas­nych przeżyć, motywów, zainteresowań, potrzeb, a także ujawnianie własnych uzdolnień lub talentów i całego bogactwa osobowości. Jest ona zazwyczaj odtwarzaniem i subiektywnym odbiciem obiektywnego świata, a zarazem jego swoistą interpretacją i przetwarzaniem. Stanowi wymowną cechę twórczej działalności jednostki (por. W. Frankiewicz, 1983, s. 70). Tak rozumiana ekspresja może się przejawiać w formie słownej, plastycznej, muzycznej, ruchowej, manualnej.

Realizowanie idei samorządności polega, zdaniem Freineta, na or­ganizowaniu różnorodnej działalności dzieci i młodzieży zgodnie z ich zainteresowaniami. Przejawia się ono in.in. w układaniu tygodniowych planów pracy (przeważnie w każdy poniedziałek rano) i ocenianiu ich wykonania (w soboty). Cotygodniowej ocenie zespołowej podlegają także zachowanie i czystość uczniów. Samorządna działalność ucz­niów znajduje też wyraz w zebraniach ogólnych, będących naczelnym organem samorządu szkolnego, nazywanym spółdzielnią uczniowską. Dzięki niej uczniowie rzeczywiście czują się autentycznymi współor­ganizatorami życia szkolnego.

Odpowiednie wyposażenie klas szkolnych polegało na tym, iż ucz­niowie dysponowali bogatym repertuarem różnego rodzaju pomocy nau­kowych, takich jak: encyklopedie, mapy, globusy, atlasy, przezrocza, albumy, ilustracje, filmy, kartoteki dokumentacji źródłowej, fiszki pro­blemowe i autokorektywne. Niezbędnym elementem wyposażenia były także takie urządzenia techniczne, jak: maszyna do pisania, powielacz, patefon, i różne środki audiowizualne. Szczególną wagę przy wiązywa­no do możliwości korzystania z drukarni szkolnej, służącej do powie­lania tekstów układanych przez uczniów. Teksty te zastępowały pod­ręczniki.

Uważano, że stosowanie metod naturalnych w procesie nauczania jest skuteczne między innymi dzięki liczeniu się zarówno z zaintere­sowaniami czy upodobaniami uczniów, jak i ich potrzebami, w tym zwłaszcza potrzebami aktywności oraz samorealizacji. Podkreślano tak­że konieczność uwolnienia uczniów w czasie pracy-zabawy (travail--jeu) od nieprzyjemnych napięć, lęków, niepokojów, a szczególnie od przykrych przeżyć spowodowanych autokratycznym stylem kiero­wania klasą i szkołą. Niemniej Freinet ostrzegał jednocześnie, aby nie podążać biernie za zainteresowaniami czy kaprysami uczniów. Był zdania, iż takie ślepe uleganie im może uniemożliwić przygotowanie w sprawach dla nich życiowo doniosłych.

Spośród metod naturalnych, czyli tzw. technik freinetowskich, na szczególną uwagę zasługują: opracowywanie swobodnych tekstów, sporządzanie gazetek szkolnych i prowadzenie korespondencji między­szkolnej.

Opracowywanie swobodnych tekstów polegało na odwoływaniu się do spontanicznej i swobodnej ekspresji słownej uczniów czy pisem­nego wypowiadania się przez nich na dowolne tematy, związane z ich życiem w środowisku. Uczniowie zazwyczaj pisali najpierw krótkie opowiadania (indywidualnie lub zespołowo), następnie wybierali spo­śród nich najlepsze (często przez głosowanie), jeszcze raz je opracowy­wali i w końcu zajmowali się ich drukowaniem czy powielaniem.

Gazetki szkolne (journaux scolaires] były niejako uwieńczeniem wcześniej opracowanych i wydrukowanych (lub powielanych) swobod­nych tekstów. Objętość każdej z gazetek wynosiła 10-20 stron forma­tu zeszytowego. Naczelnym jej redaktorem był nauczyciel. C. Freinet, oprócz gazetki szkolnej o charakterze obiegowym, propagował gazet­kę ścienną (Journal mural), zrobioną z arkusza brystolu, na którym uwidoczniono cztery kolumny pod następującymi tytułami: „winszuje­my", „krytykujemy", „życzymy sobie", „pragniemy wykonać". W ko­lumnach tych uczniowie zapisywali swoje uwagi wraz z podpisem.

W prowadzeniu korespondencji międzyszkolnej wykorzystywano także swobodne teksty. Korespondencja ta polegała na wymianie tych tekstów, a także gazetek szkolnych, listów indywidualnych i zbioro­wych, albumów tematycznych, fotografii, znaczków, etykiet od zapa­łek czy wycinków z pism ilustrowanych. Przybierała również form? korespondencji dźwiękowej za pomocą nagrań na taśmie magnetofonowej. Bywała nierzadko okazją do nawiązywania bezpośrednich kontak-Itów i głębszych więzi przyjaźni między uczniami z różnych części kra­ki. Często też była wykorzystywana na lekcjach.

Poza zasygnalizowanymi technikami warto choćby wspomnieć innych, na przykład o różnych technikach swobodnej ekspresji pla­stycznej, które są związane z malarstwem, rysowaniem, grafiką, cera­miką, a także o technikach swobodnej ekspresji w dziedzinie muzyki,tańca i teatru. Ważnym elementem koncepcji pedagogicznej C. Freineta zarazem wydatną pomocą dla zastosowania niektórych jego techniksą: książka życia klasy i książka życia ucznia, będące rodzajem kronikiżycia klasy i poszczególnych uczniów; fiszki autokorektywne, czyli ze­stawy zadań i ćwiczeń w zakresie ortografii, gramatyki i matematyki;kartoteki flszek problemowych, zawierające informacje na określonytemat, i fiszki dokumentacji źródłowej, stanowiące rodzaj katalogupogłębionej wiedzy, zgromadzonej w klasie przez nauczyciela i uczniów.

Ogółem oryginalność koncepcji pedagogicznej C. Freineta pole­ga przede wszystkim na postulowanym zdobywaniu doświadczeń po omacku i propagowaniu różnych technik szkolnych, a zwłaszcza technik swobodnej ekspresji.