Radziecka doktryna wojenna wyzna­czała siłom powietrznym rolę wspar­cia, osłony i rozpoznania na rzecz wojsk lądowych. Z tego względu lot­nictwo bombowe stanowiło mniej­szość w siłach powietrznych (ok. 45% w całości lotnictwa, 31% w za­chodnich okręgach), nie podejmo­wano na większą skalę produkcji sa­molotów bombowych dalekiego za­sięgu (samolot tego rodzaju *Pe-8 został wyprodukowany w 79 egzem­plarzach). Na rozwoju lotnictwa my­śliwskiego negatywnie zaważyła koncepcja z początków lat trzydzie­stych, przewidująca współdziałanie dwupłatowych samolotów prze­chwytujących i szybkich jednopła­tów pościgowych. Mimo szybkiego wzrostu liczby produkowanych sa­molotów (w 1940 r. - 10 565, w 1941 - 15 735) wytwarzano rela­tywnie mało maszyn nowych typów (w 1941 r. - 3719). Udane konstruk­cje *Jak-l, *Mig-3, *H-2 wprowa­dzano do produkcji z dużym opóźnieniem, a niski poziom tech­niczny radzieckiego przemysłu i mnożące się kłopoty technologicz­ne dodatkowo opóźniały dostarcza­nie jednostkom bojowym pełnowar­tościowej broni.

Wśród 8500 samo­lotów w jednostkach stacjonujących na terenie zachodnich okręgów ZSRR tylko 1540 było maszynami nowych typów, a zaledwie 1 /3 perso­nelu latającego potrafiła posługiwać się nowym sprzętem. Sytuację po­garszała nie ukończona reorganiza­cja sił powietrznych (np. ze 106 pla­nowanych nowych pułków lotni­czych, tworzonych od stycznia do czerwca 1941 r., sformowano tylko 19), podział lotnictwa operacyjnego na Fronty i armie, który utrudnił do­wodzenie (zwłaszcza przy złej sieci łączności) oraz koncentrację na naj­ważniejszych odcinkach, wreszcie niski poziom wyszkolenia pilotów i kadry dowódczej, zdziesiątkowanej w wyniku czystek stalinowskich. Pierwszego dnia wojny Luftwaffe, wykorzystując czynnik zaskoczenia, zniszczyła na lotniskach ok. 800 ra­dzieckich samolotów, a 400 zestrze­liła w trakcie walk powietrznych (największe sukcesy Niemcy odnie­śli w pierwszych godzinach walki niszcząc do południa 528 samolotów na lotniskach i 210 w powietrzu).

W następnych dniach straty radziec­kie były mniejsze, ale w dalszym ciągu wysokie: według ocen gene­ralnego inspektora Luftwaffe Erhar­da *Milcha 23 czerwca zniszczono 800 samolotów radzieckich, 24 czerwca - 557,25 czerwca - 351,26 czerwca - 300. Głębokość strate­giczna Związku Radzieckiego (nie doceniona przez niemieckich strate­gów przygotowujących plan *Barba-rossa), która uchroniła Armię Czer­woną przed druzgocącą kieską w pierwszych miesiącach wojny, umożliwiła ewakuowanie zakładów lotniczych poza zasięg niemieckich bombowców i kontynuowanie pro­dukcji.

Mobilizacja przemysłu ra­dzieckiego, po okresie przejściowe­go załamania w końcu 1941 r. i na początku 1942 r. (produkcja samo­lotów spadła z 1039 w styczniu do 915 w lutym), zaczęła przynosić efekty: już w marcu produkcja wzro­sła do 1647 samolotów, a co najważ­niejsze, budowano nowe typy (czę­sto projektowane przez konstrukto­rów przetrzymywanychw specjalnych więzieniach). W mar­cu 1942 r. oblatano prototyp jedne­go z najlepszych radzieckich samo­lotów myśliwskich *Ła-5, w lipcupo raz pierwszy wykorzystano nowąwersję szturmowca *H-2M, w sierp­niu wszedł do służby *Jak-9. Ra­dzieckie zakłady zaczęły otrzymy­wać surowce i maszyny od aliantówzachodnich, a jednostki lotnicze -samoloty (do końca wojny otrzyma­ły ze Stanów Zjednoczonych, Kana­dy i Wielkiej Brytanii 22 206 samo­lotów). W maju 1942 r. NaczelneDowództwo dokonało reorganizacji sił powietrznych polegającej na for­mowaniu armii lotniczych w skła­dzie Frontów.

Nowe ramy organiza­cyjne umożliwiały skuteczniejszewykorzystanie lotnictwa do osłony i wspierania działań dużych związ­ków wojsk lądowych (zwłaszczapancernych). W operacjach zaczep­nych lat 1942-43 na kierunkachgłównych uderzeń koncentrowano70-75% samolotów armii lotni­czych; w latach 1944-45 procent ten wzrósł do 90-95; liczba samolotów biorących udział w operacjach zwiększyła się z 300-500 w począt­kowym okresie wojny do kilku ty­sięcy w najważniejszych działaniach ostatnich miesięcy (np. w operacji belińskiej brało udział 8400 samolo­tów). Jednocześnie stale zmniejszał się procentowy udział samolotów myśliwskich (1941 r. - 59%, 1944 r. - 42%) i bombowych (1941 r. -38,8%, 1944 r. - 25%), co wynika­ło z szybkiego rozwoju lotnictwa szturmowego, które na początku 1944 r. skupiało ok. 30% wszyst­kich samolotów bojowych. Wpro­wadzaniu skuteczniejszej organizacji lotnictwa towarzyszyło zwiększanie produkcji i unowocześnianie uzbro­jenia.

Liczba samolotów w armiach lotni­czych istotnie zwiększyła się. Wpro­wadzono do seryjnej produkcji 25 no­wych typów samolotów bojowych i 23 nowe typy silników skonstruo­wanych przez inżynierów radziec­kich. Lotnictwo radzieckie wykonało ok. 4 min lotów bojowych, straty w sprzęcie wyniosły ok. 45 tys. samo­lotów, straty personelu latającego w latach 1943-45: 48 993 lotników, w tym bezpowrotne - 24 835 osób.