Ocena brak
WOJENNO-WOZDUSZNYJE SIŁY - siły powietrzne Związku Radzieckiego
Radziecka doktryna wojenna wyznaczała siłom powietrznym rolę wsparcia, osłony i rozpoznania na rzecz wojsk lądowych. Z tego względu lotnictwo bombowe stanowiło mniejszość w siłach powietrznych (ok. 45% w całości lotnictwa, 31% w zachodnich okręgach), nie podejmowano na większą skalę produkcji samolotów bombowych dalekiego zasięgu (samolot tego rodzaju *Pe-8 został wyprodukowany w 79 egzemplarzach). Na rozwoju lotnictwa myśliwskiego negatywnie zaważyła koncepcja z początków lat trzydziestych, przewidująca współdziałanie dwupłatowych samolotów przechwytujących i szybkich jednopłatów pościgowych. Mimo szybkiego wzrostu liczby produkowanych samolotów (w 1940 r. - 10 565, w 1941 - 15 735) wytwarzano relatywnie mało maszyn nowych typów (w 1941 r. - 3719). Udane konstrukcje *Jak-l, *Mig-3, *H-2 wprowadzano do produkcji z dużym opóźnieniem, a niski poziom techniczny radzieckiego przemysłu i mnożące się kłopoty technologiczne dodatkowo opóźniały dostarczanie jednostkom bojowym pełnowartościowej broni.
Wśród 8500 samolotów w jednostkach stacjonujących na terenie zachodnich okręgów ZSRR tylko 1540 było maszynami nowych typów, a zaledwie 1 /3 personelu latającego potrafiła posługiwać się nowym sprzętem. Sytuację pogarszała nie ukończona reorganizacja sił powietrznych (np. ze 106 planowanych nowych pułków lotniczych, tworzonych od stycznia do czerwca 1941 r., sformowano tylko 19), podział lotnictwa operacyjnego na Fronty i armie, który utrudnił dowodzenie (zwłaszcza przy złej sieci łączności) oraz koncentrację na najważniejszych odcinkach, wreszcie niski poziom wyszkolenia pilotów i kadry dowódczej, zdziesiątkowanej w wyniku czystek stalinowskich. Pierwszego dnia wojny Luftwaffe, wykorzystując czynnik zaskoczenia, zniszczyła na lotniskach ok. 800 radzieckich samolotów, a 400 zestrzeliła w trakcie walk powietrznych (największe sukcesy Niemcy odnieśli w pierwszych godzinach walki niszcząc do południa 528 samolotów na lotniskach i 210 w powietrzu).
W następnych dniach straty radzieckie były mniejsze, ale w dalszym ciągu wysokie: według ocen generalnego inspektora Luftwaffe Erharda *Milcha 23 czerwca zniszczono 800 samolotów radzieckich, 24 czerwca - 557,25 czerwca - 351,26 czerwca - 300. Głębokość strategiczna Związku Radzieckiego (nie doceniona przez niemieckich strategów przygotowujących plan *Barba-rossa), która uchroniła Armię Czerwoną przed druzgocącą kieską w pierwszych miesiącach wojny, umożliwiła ewakuowanie zakładów lotniczych poza zasięg niemieckich bombowców i kontynuowanie produkcji.
Mobilizacja przemysłu radzieckiego, po okresie przejściowego załamania w końcu 1941 r. i na początku 1942 r. (produkcja samolotów spadła z 1039 w styczniu do 915 w lutym), zaczęła przynosić efekty: już w marcu produkcja wzrosła do 1647 samolotów, a co najważniejsze, budowano nowe typy (często projektowane przez konstruktorów przetrzymywanychw specjalnych więzieniach). W marcu 1942 r. oblatano prototyp jednego z najlepszych radzieckich samolotów myśliwskich *Ła-5, w lipcupo raz pierwszy wykorzystano nowąwersję szturmowca *H-2M, w sierpniu wszedł do służby *Jak-9. Radzieckie zakłady zaczęły otrzymywać surowce i maszyny od aliantówzachodnich, a jednostki lotnicze -samoloty (do końca wojny otrzymały ze Stanów Zjednoczonych, Kanady i Wielkiej Brytanii 22 206 samolotów). W maju 1942 r. NaczelneDowództwo dokonało reorganizacji sił powietrznych polegającej na formowaniu armii lotniczych w składzie Frontów.
Nowe ramy organizacyjne umożliwiały skuteczniejszewykorzystanie lotnictwa do osłony i wspierania działań dużych związków wojsk lądowych (zwłaszczapancernych). W operacjach zaczepnych lat 1942-43 na kierunkachgłównych uderzeń koncentrowano70-75% samolotów armii lotniczych; w latach 1944-45 procent ten wzrósł do 90-95; liczba samolotów biorących udział w operacjach zwiększyła się z 300-500 w początkowym okresie wojny do kilku tysięcy w najważniejszych działaniach ostatnich miesięcy (np. w operacji belińskiej brało udział 8400 samolotów). Jednocześnie stale zmniejszał się procentowy udział samolotów myśliwskich (1941 r. - 59%, 1944 r. - 42%) i bombowych (1941 r. -38,8%, 1944 r. - 25%), co wynikało z szybkiego rozwoju lotnictwa szturmowego, które na początku 1944 r. skupiało ok. 30% wszystkich samolotów bojowych. Wprowadzaniu skuteczniejszej organizacji lotnictwa towarzyszyło zwiększanie produkcji i unowocześnianie uzbrojenia.
Liczba samolotów w armiach lotniczych istotnie zwiększyła się. Wprowadzono do seryjnej produkcji 25 nowych typów samolotów bojowych i 23 nowe typy silników skonstruowanych przez inżynierów radzieckich. Lotnictwo radzieckie wykonało ok. 4 min lotów bojowych, straty w sprzęcie wyniosły ok. 45 tys. samolotów, straty personelu latającego w latach 1943-45: 48 993 lotników, w tym bezpowrotne - 24 835 osób.