Ocena brak
Skóra i sierść ssaków
U kręgowców skóra oddziela wnętrze organizmu od świata zewnętrznego. Jedną z cech ssaków jest to, ze ich skóra jest pokryta włosami tworzącymi sierść lub futro.
Skóra jest zbudowana z dwóch warstw -cienkiego zewnętrznego naskórka i o wiele grubszej warstwy wewnętrznej, zwanej skórą właściwą. Naskórek jest utworzony z martwych i żywych komórek, w skład których wchodzi białkowa substancja zwana keratyną. Stanowi ona także budulec paznokci, kopyt i pazurów. Warstwa naskórka chroni ciało przed szkodliwymi organizmami, takimi jak grzyby i bakterie. Jest także barierą dla pyłu i wody.
Zewnętrzne komórki naskórka są martwe i ciągle się ścierają, toteż bez przerw są zastępowane nowymi komórkami powstającymi w wewnętrznych warstwach tej tkanki. Skóra właściwa jest o wiele grubsza i w jej obrębie znajdują się liczne naczynia włosowate, gruczoły potowe, komórki mięśniowe oraz zakończenia nerwów wrażliwych na dotyk, temperaturę i ból.
Rola skóry
Skóra ma dużą powierzchnię i dzięki temu jest ważnym regulatorem temperatury ciała ssaka, gdyż wypromieniowuje nadmiar ciepła. Gruczoły potowe ulokowane w skórze właściwej wytwarzają pot, który paruje pod wpływem ciepłoty ciała, schładzając w ten sposób cały organizm. Niektóre ssaki, na przykład psy, mają bardzo mało gruczołów potowych w skórze. Pies, gdy jest mu gorąco, oddaje ciepło, odparowując wilgoć poprzez wywieszony język i wilgotny nos.
Włosy występują wyłącznie u ssaków. Są one zbudowane z włókien keratynowych. Na przekroju każdego włosa widoczne są trzy wyraźne warstwy. Środek włosa zajmuje rdzeń (medulla pili) utworzony z nadających mu sztywność komórek brylastych. Warstwę wewnętrzną - korę (cortex pili) tworzą komórki wrzecionowate, które sprawiają, że włos jest elastyczny. Powierzchnia włosa jest utworzona z warstwy przezroczystych komórek, które dachówkowato zachodzą na siebie. Włos składa się z dwóch części - w skórze tkwi korzeń, a trzon wystaje na zewnątrz. Korzeń kończy się cebulką włosową i cały jest otoczony podwójną nabłonkową pochewką oraz mieszkiem, czyli torebką folliculus pili. Gruczoły związane z torebką włosową wydzielają substancje łojowe, które konserwują włos. Dzięki nim włos jest gładki, natłuszczony i nie nasiąka wodą.
U nasady każdego włosa znajduje się drobniutki mięsień gładki zwany arrector pili, który kurcząc się, powoduje jeżenie się włosa. Gdy wszystkie włosy są najeżone, powietrze, które jest ogrzewane ciepłem ciała, zostaje uwięzione między nimi.
Stanowi ono izolację, dzięki której organizm może chronić się przed zimnem. Dlatego gdy jest nam zimno, mamy „gęsią skórkę" - włosy są najeżone. U wielu zwierząt jeżenie włosów ma jeszcze inną funkcję - zwierzę z nastroszoną sierścią wydaje się większe i groźniejsze. Zdenerwowany pies stawia sierść na grzbiecie.
Rodzaje włosów
Sierść większości gatunków ssaków jest utworzona z trzech rodzajów włosów. Każdy rodzaj włosa spełnia istotną rolę. Włosy wełniste są falisto powyginane i tworzą podszycie, które jest szczególnie grube u ssaków żyjących w chłodnym klimacie.
Warstwa zewnętrzna sierści jest utworzona z prostych włosów zwanych włosami przewodnimi i ostnymi. Włosy te są dłuższe i grubsze od włosów wełnistych, a ich rolą jest przede wszystkim ochrona włosów tworzących podszycie przed ścieraniem się i wnikaniem wody. Ta zewnętrzna warstwa runa nadaje zwierzęciu ubarwienie i charakterystyczny rysunek. Trzecim rodzajem włosów są włosy czuciowe, czyli wibryssy, które są ważnym narządem dotyku. Wibryssy są sztywniejsze i dłuższe od innych włosów. Nabierają one szczególnego znaczenia u zwierząt aktywnych w nocy, żyjących w norach lub w wodzie. Koty, polując nocą w gęstym podszycie, odbierają za pomocą wibrys-sów wzbudzane przez poruszające się zwierzęta zmiany w prądach powietrza. W ten sposób drapieżniki te są w stanie stwierdzić obecność potencjalnych ofiar. Krety mają długie włosy dotykowe w okolicy oczu i otworu gębowego. Takie umieszczenie wibryssów ułatwia zwierzęciu orientację w podziemnych norach.
Wszystkie gatunki ssaków są wyposażone we włosy, jednak gęstość sierści jest bardzo różna u różnych gatunków. Całe ciało człowieka jest pokryte drobniutkimi włoskami. Całkowicie nieowłosione są jedynie nasze wargi, wewnętrzne strony dłoni i spody stóp. Powierzchnia ciała wielu innych gatunków ssaków jest niemal całkowicie nieowłosiona lub pokryta bardzo rzadką sierścią. Na przykład walenie mają tylko jedną lub dwie szczecinki na górnej wardze. Brak włosów u tych ssaków jest cechą polepszającą zdolność do poruszania się w wodzie. Słonie, hipopotamy i niektóre ssaki pustynne, takie jak na przykład golec, są prawie nieowłosione, gdyż nie muszą chronić się przed utratą ciepła.
Wymiana szaty
Większość ssaków od czasu do czasu musi wymieniać starą okrywę włosową na nową. Proces ten nazywa się linieniem. Niektóre gatunki linieją stopniowo i bez przerwy, a inne zmieniają sierść w stosunkowo krótkim czasie w określonych porach roku. Te ostatnie gatunki żyją głównie w klimacie chłodnym, w rejonach biegunowych. Często też ich futra zmieniają barwę - w zimie futro jest gęste i białe, a w lecie ciemniejsze i rzadsze. W zimie powierzchnia ziemi jest pokryta śniegiem, toteż na jesieni na przykład zające bielaki, lisy polarne i gronostaje zmieniają swoją brązową sierść na śnieżnobiałą. Dzięki temu przez cały rok są doskonale zamaskowane. Niestety ich śnieżnobiałe, gęste i cenne futra stanowią dla myśliwych od wielu wieków pożądaną zdobycz.
■ Włosy czuciowe kota rejestrują ruchy powietrza wywołane przez poruszające się potencjalne ofiary.
■ Martwe komórki naskórka człowieka ulegają wymianie co 28 dni.
■ Powierzchnia skory jest barierą chroniącą przed zakażeniami. Jest także siedliskiem miliardów mikroorganizmów. Ogromna większość to organizmy nieszkodliwe, a niektóre nawet sprzyjają lepszej ochronie przed infekcjami, gdyż konkurują z chorobotwórczymi bakteriami o przestrzeń życiową.
■ Dzięki gruczołom potowym takie ssaki jak ludzie, konie i bydło mogą chłodzić się i utrzymać pożądaną temperaturę ciała Psy jednak prawie wcale nie posiadają gru czołów potowych i dlatego chłodzą się, wystawiając język.
■ Ciemna skóra chroni ludzi z rejonów tropikalnych przed promieniowaniem ultrafioletowym. W rejonach, gdzie światło słoneczne jest mniej intensywne, ciemna skóra osłabia produkcję wystarczającej ilości witaminy D, co może doprowadzić do niedoborów wapnia.
■ Włosy, pióra ptaków i łuski gadów mają jednakowe pochodzenie Są wytworami nabłonka. Łuski ryb są wytworami skory właściwej, toteż ich pochodzenie jest inne.