Prąd morski przypomina ogromną rzekę płynącą w powierzchniowych wodach oceanów i mórz. Główną przyczyną powstawania prądów powierzch­niowych są stałe wiatry. Poza nimi ruch wody morskiej może być spowo­dowany różnicą gęstości wody wynikającą z różnic temperatury i zasolenia. Prądy powierzchniowe mają szerokość od kilku do kilkuset kilometrów i płyną z prędkością ok. 10 km /godz.

Na powierzchni Wszechoceanu prądy tworzą skomplikowany system cyrkulacji, nawiązujący do układu stałych wiatrów wiejących w dolnych warstwach troposfery. Na ostateczny kierunek prądów wpływa również siła Coriolisa oraz rozmieszczenie kontynentów. W uproszczeniu można po­wiedzieć, że na każdym z oceanów prądy powierzchniowe tworzą zamknięte kręgi cyrkulacji.

Tworzenie się i rozkład prądów przebiega wg następującego schematu:

• W strefie zbieżności pasatów, w szerokościach równikowych, w ciągu całego roku wiatr wieje w kierunku zachodnim. Ten stały wiatr po­woduje powstanie prądów Północno- i Południowo równikowego, płynących ze wschodu na zachód. Prądy te uznaje się za podstawowe - dające początek globalnej cyrkulacji prądów morskich.

• Ogromne masy wody przenoszone na zachód przez prądy równikowe powodują ubytek wody we wschodnich częściach oceanów, który jest wyrównywany przez Prąd Równikowy Wsteczny płynący z zachodu na wschód między prądami Północno równikowym i Południowo-równikowym.

• Na wszystkich oceanach prądy południowo równikowe, docierając do przeszkody - kontynentu, zmieniają kierunek na południowy i opływają wschodnie wybrzeża lądów do szerokości geograficznych ok. 45°S.

• Na szerokościach ok. 45°S prądy wkraczaj ą w strefę przeważających wiatrów zachodnich. Ze względu na brak naturalnych granic między oceanami tworzy się prąd morski - Dryf Wiatrów Zachodnich, który opływa całą Ziemię z zachodu na wschód. Prądy, o których była mowa w poprzednim punkcie, łączą się z Dryfem Wiatrów Zachodnich po wschodnich stronach kontynentów.

• W pobliżu południowych granic kontynentów, po ich zachodniej strome, od Dryfu Wiatrów Zachodnich oddzielają się odnogi prądów, które płyną na północ wzdłuż zachodnich wybrzeży lądów. W okolicy równika łączą się z Prądem Południoworównikowym, tworząc zamknię­ty krąg cyrkulacji na każdym z oceanów.

• Dryft Wiatrów Zachodnich, opływając Ziemię z zachodu na wschód, tworzy zamknięty obieg wspólnie z Antarktycznym Prądem Okołobie-gunowym płynącym w przeciwnym kierunku, gdyż jest pod wpływem stałych wschodnich wiatrów biegunowych.

• Na półkuli północnej (z wyjątkiem Oceanu Indyjskiego) prądy pół-nocnorównikowe, po dotarciu do przeszkody - kontynentu, zmieniaje kierunek i płyną na północ wzdłuż wybrzeży lądów do szerokości w których przeważaj ą wiatry zachodnie, tj. ok. 45°N.

• Na szerokościach ok. 45°N zaczynają płynąc przez oceany na wschód (kierunek wiatru z zachodu) do zachodnich wybrzeży kontynentów, gdzie rozdzielają się na dwie części: północną i południową;

a) południowe strumienie prądów, jako zimne płyną wzdłuż zachodnich wybrzeży kontynentów do szerokości równikowych, gdzie łączą się z prądami północno równikowymi i zamykają kręgi cyrkulacji

b) północne strumienie prądów jako ciepłe płyną wzdłuż wybrzeży w kie­runku bieguna. Stałe wiatry wiejące z wyżu biegunowego w kierunku zachodnim powodują powstanie prądów płynących z obszarów arktycznych na południe (wzdłuż wschodnich wybrzeży), tj. w stronę umiar­kowanych szerokości geograficznych, gdzie przeważają wiatry za­chodnie. Po osiągnięciu 45°N prądy te łączą się z prądami płynącymi z południa i płyną dalej wspólnie na wschód. Zamyka się w ten spo­sób drugi krąg cyrkulacji na półkuli północnej.

• Na Oceanie Indyjskim, na północ od równika, prądy morskie zmie­niają swój kierunek dwa razy w roku, gdyż znajdują się pod wpły­wem cyklicznej cyrkulacji monsunowej.

Powierzchniowe prądy morskie mogą mieć różną temperaturę. Jeśli płyną z obszarów cieplejszych, tj. z niższych w kierunku wyższych szeroko­ści geograficznych, niosą wody cieplejsze od wód otaczających - są prą­dami ciepłymi. W przypadku gdy prądy płyną z wyższych szerokości geo­graficznych w kierunku równika, ich wody mają temperaturę niższą niż wody otaczające. Takie prądy nazywamy zimnymi. Ciepłe i zimne prądy morskie są jednym z czynników kształtujących klimat (patrz: Atmosfera Ziemska, rozdz. 4)

W oceanie światowym poza prądami powierzchniowymi występują prądy głębinowe. Przyczyną ich powstania jest zróżnicowany ciężar wody spowo­dowany różnicą ich temperatur. W szerokościach geograficznych 50° - 60° dochodzi do zapadania się zimnych wód powierzchniowych płynących z wyższych szerokości pod lżejsze ciepłe wody. Są to tzw. strefy konwer­gencji, które występują na półkuli północnej i południowej. Wody, które zapadły się w głąb oceanu, płyną dalej bardzo wolno jako prąd głębinowy w stronę równika. W niskich szerokościach geograficznych są wynoszone na powierzchnię oceanu z prędkością ok. l cm w ciągu doby. Ten powolny wznoszący ruch wód głębinowych to upwelling. Wynoszone na powierzchnię wody są bogate w substancje odżywcze, dlatego na obszarach, gdzie zacho­dzi upwelling, występują najbogatsze łowiska morskie. Zjawisko upwellingu zachodzi głównie w strefie międzyzwrotnikowej, tam gdzie wiatry odpycha­ją od lądów wody powierzchniowe. Zaobserwowano je w pobliżu zachod­nich wybrzeży Afryki - w prądach Benguelskim i Kanaryjskim oraz Ameryki Północnej (Prąd Kalifornijski) i Ameryki Południowej (Prąd Peruwiański). Cyklicznie co kilka lat, we wschodniej części Oceanu Spokojnego następuje okresowe osłabienie lub zanik zjawiska upwellingu. Powierzchnia oceanu w tym rejonie nagrzewa się wtedy silniej o 2 - 5°C, co powoduje powstanie łagodnego prądu ciepłej wody płynącego w kierunku Peru. Prąd ten nazwano El Nino „Dzieciątko" ponieważ pojawia się w okresie Bożego Narodzenia. El Nino wywołuje szereg negatywnych następstw - ulewne deszcze w Ameryce Południowej, długotrwałe susze w Australii i Afryce, znikanie ryb u wybrzeży Peru itd.. Zjawisko El Nino jeszcze dokładnie nie rozpoznano.