W dawnej Polsce od końca XIII w. związki miast, od poł. XIV w. szlachty, mąjące na celu obronę swoich interesów a. realizację żądań politycznych; w czasie bezkrólewia zwane kapturami, powoływane do utrzymania spokoju w państwie. Słynne były konfederacje śrdw., jak Maćka Borkowica 1352-54, Spytka z Melsztyna (prohusycka, 1439), jak piotrkowskie z 1406-07 w Małopolsce (przeciw roszczeniom duchowieństwa).

W okresach wybujałej potęgi magnatów zawiązywały się w obronie króla, jak konfederacja gołąbska 1672 lub przeciw królowi, jak konfederacja szczebrzeszyńska 1672, tamogrodzka 1715, barska 1768-72, targowicka (zob. Targ) 1792-93.

Konfederację nie uznawaną przez króla nazywano rokoszem, a obejmującą większość województw - konfederacją generalną. Konfederacje wojskowe zawiązywano dla osiągnięcia wypłaty zaległego żołdu. Dziś związek państw suwerennych utworzony dla realizacji pewnych celów polit., liga; z późn.-łac. confoederatio 'umowa; ugoda'.

Konfederatka czapka-rogatywka, sukienna, wysoka, z kwadratowym denkiem, bez daszka, karmazynowa a. granatowa, obszyta barankiem, ozdobiona niekiedy czaplim piórem, rozpowszechniona w okresie konfederacji barskiej, noszona gł. przez szlachtę, w XIX w. także przez mieszczan, a w 1863 przez powstańców.

Konfederaci barscy dramat w jęz. fr. (Les Conjederćs de Bar, 1836, wyst. Kraków 1872) Adama Mickiewicza; egzemplarz utworu zaginął z wyjątkiem aktów I i II.