Obecnie religioznawcy dzielą wierzenia religijne na pięć podstawowych kategorii. Do pierwszej grupy należą wierzenia ludów prehistorycznych.
Do grobów wkładano kamienne narzędzia, które przydać się miały zmarłemu w życiu pozagrobo­wym. Malowano na ścianach sceny z polowań, nie­które z tych rysunków przedstawiają jakieś formy magicznych rytuałów. Kultury nieco późniejsze wznosiły grobowce, na których umieszczały wiel­kie kamienne megality. Jeszcze inne budowały kręgi z olbrzymich głazów, prawdopodobnie słu­żyły one jako świątynie kultu słońca.
Treści wierzeń człowieka prehistorycznego możemy się jedynie domyślać na podstawie znajo­mości wierzeń współczesnych prymitywnych ludów Afryki i Ameryki Południowej. Religie tych właśnie ludów tworzą drugą grupę wierzeń religij­nych. Antropolodzy nazywają te systemy religiami animistycznymi - ich wspólną cechą jest wiara w powszechną obecność duchów ożywiających różne przedmioty i zjawiska (duchy przodków, isto­ty reprezentujące złe i dobre siły natury).
Trzecia kategoria obejmuje religie pierwszych cywilizacji. W religiach tych pojawia się zwykle panteon bóstw, z których każde pełni inną rolę i jest odpowiedzialne za inne zjawiska. Zwykle w religiach tych jedno z bóstw było ważniejsze od pozostałych, to ono wspierało dany lud i jego wład­ców w czasie wojen i klęsk żywiołowych. Kult tego właśnie bóstwa był najpotężniejszy, to jemu po­święcano zwykle największe świątynie, a jego kapłani mieli najmocniejszą pozycję.
Czwarta kategoria obejmuje wysoce sformalizo­wane i zhierarchizowane religie starożytnej Grecji i Rzymu. Przypominają one wprawdzie religie z trzeciej grupy, jednak Grecy i Rzymianie znacz­nie je rozwinęli i wzbogacili o elementy spekula­cji filozoficznej.
Piąta i ostatnia kategoria to wielkie religie uniwersalistyczne, które powstały około 500 r. p.n.e. i istnieją do dziś. W basenie Morza Śródziemnego powstały trzy takie religie - chrześcijaństwo, islam i judaizm. Judaizm w gruncie rzeczy jest religią ściśle narodową, jednak wywarł ogromny wpływ na dwie pozostałe, stąd zalicza się go do religii uni­wersalistycznych. Na Wschodzie powstały cztery wielkie religie - hinduizm, buddyzm, taoizm i kon­fucjanizm. Aby lepiej zrozumieć, czym różnią się poszczególne grupy religii przyjrzyjmy się nie­którym najbardziej charakterystycznym elemen­tom każdej z nich.