KARIERA NIKODEMA DYZMY, powieść T. Dołęgi-Mostowicza, wyd. w Warszawie 1932. Odczytana przez publiczność i krytykę jako pamflet polit. wymierzony w pomajowe rządy sanacji. Akcja, rozgrywająca się w Warszawie na przełomie l. dwudziestych i trzydziestych, ukazuje przypadkową karierę byłego fordansera z półświatka i hochsztaplera. Zapotrzebowanie na „mocnego człowieka" w środowisku skorumpowanej i zepsutej moralnie oligarchii sanacyjnej umożliwia wyzbytemu skrupułów Dyzmie osiągnięcie zaszczytów i godności drogą cwaniackiej mistyfikacji, na którą jego otoczenie prawie świadomie się godzi. Powieść, utraciwszy wiele ze swej wymowy pamfletowej, pozostaje nadal znakomitym satyr, obrazem środowiskowym. Często wznawiana (m. in. 1954 z posłowiem Z. Mitznera), doczekała się ekranizacji (1956), przeróbki na musical (1971) i serial telewizyjny (1979); przekł. ros., niem., węg., ukr., serb.-chorw., słowac. i litewski.

W. PIETRZAK Od Barcza do Dyzmy, w: Rachunek z dwudziestoleciem, wyd. 2 W. 1972 (prwdr. 1947); S. LICHAŃSKI Nikodem Wielki, w: Cienie i profile, W. 1967.

Andrzej Z. Makowiecki