Najkrótszy tekst informacyjny to zapewne wiadomość typu: X prezyden­tem Ygreklandii (a nawet X prezydentem), nazywana sygnałem lub z angielska flashem, przekazywana w serwisie agencyjnym natychmiast po podaniu no­minacji X-a do publicznej wiadomości. Sygnały dotyczą faktów o wyjątko­wym znaczeniu i w miarę powszechnej znajomości przynajmniej osoby, o której w nich mowa.

Bardziej rozbudowana od sygnału jest tzw. wersja krótka, która zawiera już pewne informacje biograficzne (np. wiek, stan rodzinny), o poglądach (opcji politycznej, przynależności partyjnej), wcześniejszych poczynaniach i zamierzeniach.

Krótki tekst informacyjny w serwisie informacyjnym radia i telewizji by­wa nazywany newsem. W połowie lat 60. duńscy badacze J. Galtung i M. Ru-ge, analizując kwestie selekcji i hierarchizacji newsów, czyli tzw. gatekeeping (zob. J. Galtung, M.H. Ruge 1970; Z. Bauer, E. Chludziński 1996), sporzą­dzili listę cech zdarzeń, nadających się na tematy dobrych, skutecznych new­sów. I tak, wydarzenia te powinny być:

• wyjątkowo wielkie lub gwałtownie nasilające się;

• krótkotrwałe,

• zachodzące pomiędzy kolejnymi wydaniami audycji informacyj­nych;

• jednoznaczne, nie wzbudzające wątpliwości przy ocenie;

• znaczące, ważne dla odbiorcy;

• zgodne z oczekiwaniami (przewidywane lub pożądane);

• nagłe i niespodziewane;

• powtarzalne (podobne do znanych odbiorcy z przeszłości);

• kontrastujące w zestawieniu z wiadomościami: poprzedzającą i nastę­pującą;

• dotyczące państw ważnych politycznie;

• dotyczące elit społecznych;

• spersonalizowane (ze wskazaniem osoby-sprawcy);

• negatywne.

Zestawienie to, choć później często krytykowane, pozostaje aktualne i wykorzystywane przy doborze, a także porządkowaniu i linearnym prezen­towaniu newsów w mediach. Najnowsze badania pracy mózgu i mechani­zmów pamięci wykazały, że mózg ludzki jest bardziej nastawiony na zapa­miętywanie tego, co sensacyjne i niezwykłe, niż tego, co codzienne i stale do­znawane. Ze względu na szybkość przekazu monopol na przekazywanie new­sów ma dziś nie prasa, ale radio i telewizja. Istotnym składnikiem newsa telewizyjnego jest odpowiednio dobrany i zmontowany obraz (zob. wywiad z R. Bugajskim w Aneksie VII).

Za tożsamą z newsem co do formy można uznać wzmiankę - gatunek informacyjny, którego treścią jest pojedynczy fakt, wydarzenie, stan rzeczy.

Wzmianki w prasie zazwyczaj tworzą ciągi typu: kronika, przegląd wydarzeń, wiadomości w skrócie, np.:

KONIEC STRAJKU W KOPALNI RUDNA. Po 9 dniach, wczoraj rano zakończył się strajk w Rudnej, największej z kopalń należących do KGHM Pol­ska Miedź SA.

KS. TADEUSZ SZURMAN, 44-letni proboszcz z Katowic, został wybrany przedwczoraj na prezesa Synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP Sy­nod jest najwyższą władzą tego Kościoła (GW 20 IV 1998).

Właśnie we wzmiankach, tych szczególnie krótkich tekstach informacyj­nych, bardzo istotny jest język: prosty i precyzyjny, warunkujący łatwość i jednoznaczność odbioru. Ważna jest także przejrzystość i logiczność budo­wy całości. Nie spełnia tych wymogów poniższa wzmianka:

KONIEC STRAJKU W KOPALNI RUDNA. Wczoraj rano zakończył się 9-dniowy strajk w, należącej do KGHM Polska Miedź S.A. kopalni Rudna, naj­większej z należących do KGHM.

We wzmiance są bowiem zbędne powtórzenia (2 razy należąca do KGHM), budowa zdań utrudnia zrozumienie całości (...w, należącej...), ponadto infor­macja o czasie trwania (9-dniowy) jest niejasna - można sądzić, że strajk był na taki czas zaplanowany, są też błędy w interpunkcji i korekcie.

Rodzajem wzmianki jest notatka, uzupełniona o informacje dodatkowe, zazwyczaj uszczegółowienia lub zwięzłe informacje o faktach pobocznych, mających związek z meritum sprawy. Na przykład:

W NAJBLIŻSZYM CZASIE rzecznik rządu Tomasz Tywonek zrezygnuje z pełnionej funkcji - dowiedziała się nieoficjalnie „Gazeta”. Sam Tywonek nie chciał na razie rozmawiać na ten temat. Jednak jeszcze w czasie powstawania obe­cnego rządu zapowiadał, że zamierza pełnić funkcję rzecznika rządu przez trzy mie­siące. Na prośbę premiera został dłużej. Wśród potencjalnych następców Tywonka wymienia się m.in. Jarosława Sellina, szefa „Informacji” Polsatu, oraz byłego re­daktora naczelnego „Życia Warszawy”, Andrzeja Urbańskiego (GW 27 IV 1998).

WÓDKA W DEFENSYWIE. W pierwszym kwartale tego roku zmniejszy­ła się w Polsce produkcja wódek, spirytusu oraz miodu pitnego, wzrosła zaś wina i piwa - wynika z danych GUS. Krajowa produkcja spirytusu rektyfikowanego wy­niosła np. 352 tys. hektolitrów, a więc 10,7 proc. mniej niż przed rokiem. O 22,2 proc., do 2 mln 375 tys. hektolitrów, wzrosła produkcja piwa (GW 7 V 1998).

118 OSÓB ZGINĘŁO, a 1640 zostało rannych w 1280 wypadkach, które wydarzyły się na drogach w ubiegłym tygodniu. Wśród osób, które zginęły na miej­scu, było 41 pasażerów, 35 kierowców, 19 pieszych, dziesięciu rowerzystów, dzie­więciu motocyklistów, trzech traktorzystów i woźnica. W ub. tygodniu zabitych by­ło więcej o 27 osób, rannych mniej też o 27, a wypadków mniej o 37. PAP, KATA (GW 26 V 1998).

W przypadku wprowadzania dodatkowych wiadomości (np. porównaw­czych, jak w notatce o wypadkach drogowych) zachowanie rygorów zwięzłości notatki wymaga szczególnej dbałości o logiczność wywodu i formę ję­zykową.

Interesującą próbą przełamania pewnej oschłości stylu informacyjnego notatki jest włączenie doń anegdoty, np.:

PEUGEOT ZA RESTRUKTURYZACJĘ. Do jednego z salonów samocho­dowych w Sosnowcu przyszedł mężczyzna w średnim wieku i zapytał: - Czy są zielone peugeoty 406? - Oczywiście - odpowiedział sprzedawca. - To poproszę -klient położył odliczoną gotówkę na stół. Kupującym był górnik, który skorzystał z jednorazowej odprawy w wysokości 44 400 zł przewidzianej w rządowym pro­gramie restrukturyzacji górnictwa. Dotychczas takie odprawy otrzymało ponad S ty­sięcy górników. PAP (GW 23 VIII 1998).