a) uzależnienie wolnych chlopów

-  rozkład państwa Karolingów – przyspieszenie procesów feudalizacyjnych

-  zanik władzy centralnej – zanik klasy wolnych chłopów

-  oddawanie się w opiekę możnym – zanik władzy centralnej, najazdy Normanów – zalecane przez Karola Łysego czy Etelstana

-  stosunek zależności osobistej lub gruntowej

-  wolni chłopi –ludzie nie posiadający dziedzicznych praw do ziemi, tzw. goście, na ziemi pana feudalnego musieli jednak czynić wszystkie powinności

-  uzależnienie chłopów najbardziej posunięte we Francji, potem Niemcy, a najmniej Anglia i Skandynawia

-  Italia 

*  mantenes – chłopi zależni

*  liberarii – chłopi wolni osobiście i z własną ziemią

b) położenie chłopów poddanych

-  zależność mogła być potrójna

*  prawo własności pana do osoby chłopa

*  prawo własności pana do ziemi uprawianej przez chłopa

*  władza sądowa i wojskowa, ale obowiązek opieki i obrony 

-  możliwe było uzależnienie w różnym stopniu od kilku panów jednocześnie

-  powinności chłopskie

*  renta feudalna: pańszczyzna, danina

*  rozwój renty w kierunku zaniku pańszczyzny i zwiększenia danin w pieniądzu (gospodarka towarowa)

*  danina rekognicyjna – dowód uznania zależności

*  dziesięcina dla Kościoła (zboże, zwierzęta, wino

-  ciężary na rzecz państwa

*  Danegeld – Anglia, na okup dla duńskich najeźdźców, organizacja wojska

*  prekaria – feudalna pomoc wasala dla seniora, podatek feudalny

-  ideologia kościelna Adalberona – podział na rycerstwo, duchowieństwo i chłopów

c) stosunki lenne

-  geneza drabiny feudalnej – frankijski system beneficjalny wprowadzony przez Karola Młota

-  beneficjum -> feudum, beneficjariusz – wasal, nadawca beneficjum - senior

-  nakładanie na seniora odpowiedzialności za wykonywanie służby wojskowej przez wasali

-  rozpad imperium Karolingow – przechodzenie władzy w ręce możnowładztwa

-  nadawanie w lenno urzędów hrabiów, margrabiów, biskupów

-  877 r. – kapitularz Karola Łysego z Quierzy – dziedziczność urzędu hrabiego

-  król – suzeren – najwyższy senior i właściciel ziemi, ale zależał od poparcia swych największych lenników

-  XI w. – największy rozkwit systemu lennego

-  obowiązek stawienia się wasala z pomocą zbrojną dla seniora, udziału w radzie lub sądzie

-  obowiązek pomocy materialnej w przypadku konieczności wykupienia seniora z niewoli, wydania najstarszej córki za mąż i pasowania najstarszego syna na rycerza

-  wasale jednego seniora – parowie – grupa feudalna

-  za wiarołomność – sąd parów, utrata lenna

-  senior miał obowiązek pomocy i protekcji, wasal w przeciwnym wypadku mógł wypowiedzieć posłuszeństwo

-  wasal mojego wasala nie jest moim wasalem

-  wypadki bycia wasalem dwóch zwaśnionych panów (szczególnie Lotaryngia, Flandria)

-  stosunek lenny był dożywotni, odnawiany w chwili smierci jednej ze stron

-  w praktyce lenna dziedziczne

-  senioria – kościelna jednostka polityczna

-  ważka granica między lennem rycerskim, a dzierżeniem chłopskim, różnice w powinnościach

-  hołd i inwestytura

*  na klęczkach, włożenie dłoni w dłonie seniora, pocałunek w usta, przysięga lenna na relikwie lub Ewangelię, senior nadawał symbol lenna – np. chorągiew, włócznię, pastorał

*  sakralizacja

*  Bóg suzerenem suzerenów