AKSJOLOGIA

(gr. axios mający wartość, wartościowy, logos rozum, teoria, nauka), Teoria wartości lub wartościowania; zajmuje się badaniem natury wartości, kryteriów wartości, jej rodzajów i hierarchii oraz natury i sposobu poznawania wartości, tj. wartościowania. A. zajmuje się przede wszystkim wartościami...

AKSJOMAT

(gr. axioma godność, postanowienie, wartości), Ogólnie — założenie, czyli bazowe zdanie nie dowodzone w jakiejś nauce, a zwłaszcza w teorii dedukcyjnej.

1. Terminu a. nie używano w ciągu wieków jednoznacznie. Arystoteles i staroż. matematycy rozumieli go najczęściej jako ogólne założenie...

AKOMPANIAMENT

(wł. accompagnamento), Towarzyszenie instrumentalne, niekiedy wokalne, zarówno do śpiewu jedno- i wielogłosowego, jak i do melodii wykonywanej na instrumencie.

Formę najprostszą przedstawia taki a., w którym nie występuje odrębna partia towarzysząca, a czynność akompaniowania ogranicza się do...

AKOSMIZM

(gr. a przeczenie, kosmos świat, negacja świata, zaprzeczenie istnienia realnego świata), Immaterializm, pogląd w filozofii, wg którego świat nie posiada istnienia rzeczywistego, lecz jest tylko złudzeniem poznawczym albo atrybutem Boga. Bytem rzeczywistym jest tylko Bóg i on wszystko obejmuje; a. jest...

AKMEIZM, adamizm, klaryzm

(gr. akme szczyt), Kierunek w literaturze ros. 1912-22 wywodzący się z symbolizmu ros.; reprezentowali go: N.S. Gumilow, A.A. Achmatowa, M.A. Kuz-min, S.M. Gorodiecki, W.I. Iwanow, O.E. Mandelsztam. Tworzyli oni tzw. cech poetów oraz uczestniczyli w pracach Tow. miłośników artystycznego słowa założonego 1909...

AKOLITA

(gr. akoluthos towarzyszący, sługa) Mężczyzna (kandydat na kapłana, diakona lub świecki) pomagający diakonowi lub kapłanowi w posłudze sprawowania eucharystii w Kościele rzym., na mocy urzędu akolitatu (jako drugiego w kolejności po urzędzie —> lektora).

Do funkcji a. należy rozdzielanie komunii św...

AKOMODACJA

(łac. accommodatio przystosowanie, przyzwyczajenie), Funkcjonalne przystosowywanie się podmiotu do środowiska; jeden z etapów procesu-adaptacji i jej element konstytutywny, różny od—asymilacji; występuje jako a. biologiczna — przystosowywanie się organizmu żywego do środowiska (biotycznego), a...

AKOMODACYJNY SPÓR

Spór o metody pracy mis. w krajach o rozwiniętej kulturze rodzimej między zwolennikami zaszczepiania chrześcijaństwa na gruncie miejscowych pojęć i obyczajów a stronnikami wprowadzania religii chrzęść, w jej eur. szacie.

Pionierami metody akomodacji chrześcijaństwa do kultury nawracanych ludów byli w...

AKLAMACJE LITURGICZNE

Krótkie formuły - okrzyki, którymi zgromadzenie liturg. wielbi Boga lub potwierdza jakąś czynność albo modlitwę liturg. celebransa. Do najczęściej używanych a. 1. należą: adiuva, alleluja, amen, dignum et iustum est, eleison, miserere, exaudi, féliciter, sanctus, hosanna, mara-natha, w średniowieczu...