FICHTE

Fichte był pierwszym w szeregu idealistycznych filozofów XIX w.: on to dokonał zwrotu od krytycyzmu Kaniowskiego do idealistycznej spekulacji. Zbudował metafizykę opierając ją na pojęciu jaźni i dając idealizmowi postać specjalnie etyczną.

POPRZEDNICY. Głównym poprzednikiem Fichtego był Kant. Fichte...

CZWARTY OKRES FILOZOFII NOWOŻYTNEJ (NOWY OKRES SYSTEMÓW. POCZĄTEK XIX WIEKU)

1. odnowienie spekulacji metafizycznych. XIX wiek zastał w różnych krajach różne kierunki filozoficzne: w Anglii filozofię zdrowego rozsądku Reida, we Francji sensualizm Condillaca, w Niemczech krytycyzm Kanta. Ale wszędzie zapoczątkował kierunki inne, po części nowe, po części będące powrotem do...

ZESTAWIENIA, ZAGADNIENIA FILOZOFII XVIII WIEKU

Zagadnienia metafizyczne przeszły teraz na ogół w epistemologiczne; pytano rzadziej, jaka jest natura bytu, a częściej, jak my tworzymy nasze o nim wyobrażenia. (Jednakże, przynajmniej na drugim planie, pozostały zagadnienia metafizyczne u Berkeleya, u Wolffa, u innych jeszcze). Tak samo zagadnienia...

OŚWIECENIE I KANTYZM W POLSCE

1. oświecenie. 1. W pierwszej połowie XVIII w. stan filozofii w Polsce nie uległ zmianie w stosunku do XVII w.; była nadal uprawiana w klasztornych kolegiach, a pojmowana w anachroniczny, scholastyczny sposób. Nawet poziom jej obniżył się jeszcze: scholastyka, która koło 1600 r., w okresie...

KONIEC STULECIA: FILOZOFIA KRYTYCZNA W NIEMCZECH. WOLFF I FILOZOFIA XVIII WIEKU W NIEMCZECH

Filozofia Oświecenia uzyskała w Niemczech odrębną postać: stanęła na stanowisku nie empiryzmu, lecz racjonalizmu. Była dziełem Wolffa i jego szkoły. Ten niemiecki racjo­nalizm odbiegł znacznie od tego, który w poprzednim stuleciu panował w krajach romań­skich. Przez swą dogmatyczność i...

REID I SZKOŁA SZKOCKA

Anglia, która wyhodowała empiryzm, idealizm i sceptycyzm (dzięki Locke'owi, Hume'owi, Berkeleyowi i innym), zapoczątkowała również reakcję przeciw tym stanowiskom. Reakcja ta wystąpiła w imię zdrowego rozsądku i dlatego znana jest pod nazwą „filozofii zdrowego rozsądku". Była głoszona przez szkockich...

HELYETIUS I ETYKA OŚWIECENIA

Wiek XVIII interesował się specjalnie człowiekiem, zwłaszcza interesował się nim praktycznie, chcąc ulepszyć jego życie. Ulepszenie zaś rozumiał jako uczynienie życia przyjemniejszym. Najbardziej jaskrawy wyraz dał temu Helvetius. Wyszedł z podobnych założeń jak Wolter, La Mettrie, Condillac...

D'ALEMBERT I POZYTYWIZM

W XVIII wieku znalazła się również grupa uczonych, która zajęła stanowisko najwięk­szej ostrożności i ograniczyła zakres naukowych dochodzeń, byle osiągnąć w nich zupełną pewność. Fakty były dla nich jedynym przedmiotem nauki i filozofii. Stanowisko to, któremu XIX w. dał nazwę pozytywizmu...

CONDILLAC I SENSUALIZM

Inna grupa filozofów francuskiego Oświecenia ograniczyła się do analizy psychologicz­nej umysłu, doszła zaś w niej do krańcowego sensualizmu. Inicjatorem tego kierunku był Condillac.

ŻYCIE. Etienne Bonnot de Condillac (1715-1780) pochodził z południowej Francji, z urzędniczej, szlacheckiej rodziny...