Ustawodawstwo zgromadzeń ludowych

Ustawy w okresie republiki uchwalano na zgromadzeniach ludowych. Zwoływał je urzędnik, zwykle konsul, on też przewodniczył zgromadzeniu (comitia habere, comitis praeeses). Procedura ustawodawcza była ściśle określona. Najpierw obwieszczano publicznie projekty ustawy (promulgatio legis). Następnie dla...

Przedjustyniańskie zbiory prawa

Mimo ogromnej liczby konstytucji wydanych w okresie pryncypatu brak było jakiegokolwiek ich zbioru. Zebrania rozproszonych konstytucji podjęli się Gregorianus i Hermogenianus. Pierwszy zebrał konstytucje cesarskie od czasów Hadriana ( 117-138 n.e. ) do roku 292, drugi liczne konstytucje Dioklecjana, wydane w...

Konstytucje cesarskie

W okresie pryncypatu wzrosło znaczenie cesarza jako twórcy prawa. Akty normatywne wychodzące z kancelarii cesarskiej to constitutiones, które ze względu na formę przybierały postać : edyktu, mandatu, dekretu lub reskryptu.

Edykty (edicta) – wydawał je cesarz na podstawie przysługującego mu ius...

Nauka prawa okresu pryncypatu

W okresie pryncypatu działało 128 jurystów, około 30 z nich dostąpiło przywileju ius respondenti.

Podobnie jak w dobie republiki poświęcali się nauce prawa, a także dydaktyce.

Iuris civilis scientiam publice profiteri – publiczne nauczanie prawa cywilnego uważano za zaszczyt.

W I i II w. n.e...

Nauka prawa okresu republiki

Pierwotnie znajomość prawa i jego interpretacja należała do kapłanów (pontifices). Pod tym względem monopol aż do III w p.n.e. Tylko oni posiadali znajomość słownych formuł prawnych oraz posiadali znajomość kalendarza sądowego (dies fasti). Wiedzy tej strzeżono bardzo pieczołowicie, dlatego tą...

Pojęcie prawa rzymskiego

Rzymska definicja prawa zachowana w justyniańskich Digestach podaje Ulpianus, jurysta żyjący w III w n.e. przytaczając Celsusa: „ (...) prawo jest umiejętnością stosowania zasad dobra i słuszności.” Definicja Celsusa dotyka problemu wzajemnego stosunku norm moralnych i norm prawnych. Normy moralne to te...

Systematyka prawa rzymskiego

Normy prawa rzymskiego można systematyzować w rozmaity sposób. Pierwsze próby w tym zakresie poczynili już prawnicy rzymscy okresu republikańskiego. Największe znaczenie w historii prawa odegrał podział prawa cywilnego przekazany w Institutiones Gaiusa- prawnika rzymskiego z II w n.e. Dzieło składa się z...

Pretor i jego edykt

W Rzymie wymiar sprawiedliwości od 367 r p.n.e. znajdował się w gestii specjalnie do tego celu powołanego magistratus, zwanego pretorem.

Kiedy w roku 242 p.n.e. powołano urząd drugiego pretora dla peregrynów (praetor peregrinus), ten pierwszy otrzymał miano pretora miejskiego (praetor urbanus). Urząd...

Ustawa o cytowaniu

Prywatne zbiory prawa, kompendia nie rozwiązywały trudności, przed którymi stawała praktyka sądowa okresu dominatu. Treść pism jurystów klasycznych stanowiła prawo obowiązujące i mogła znaleźć zastosowanie w procesie. Trudności rosły wtedy, gdy strony powoływały się na sprzeczne ze sobą poglądy...