APOLLIŃSKI

APOLLIŃSKI (od imienia greckiego bo­ga Apollina) ang. Apollinian/Apollonian; fr. apollinien I apollonien; nm. apollinisch

estet. Przymiotnik mający określać jeden z dwóch głównych nurtów kultury grec­kiej: zintelektualizowany i obiektywny, pe­łen ładu, harmonijny — w przeciwstawie­niu do vs^...

APOLOGETYKA

APOLOGETYKA (nłc. , -ae = pismo obronne, nauka obronna, od gr. apologetikos - obrończy) ang. apologetics; fr. l'apologetique; nm. Apologetik

Dawniej: dział teologii, mający na ce­lu wykazanie wiarygodności Objawienia i obronę wiary chrześcijańskiej, a nastę­pnie — synonimiczne określenie -^...

APERCEPCJA

APERCEPCJA (nłc. z łc. ad = do + perceptio = spostrzeżenie) ang. apperception; fr. aperception; nm. Apperzeption

1. Akt świadomości różnie określany (ter­min ten występuje już u R. Descartes'a). U G.W. Leibniza: refleksyjne (wyraźne) poznanie wewnętrznego stanu monady (duszy), czyli...

ARCHETYP

ARCHETYP (gr. archetypon> = pierwo­wzór, prawzór) nłc. archetypus; ang. arche­typ; fr. archetype; nm. Archetyp, Archetypus, Urbild

Najwyższy wzór, którego jedynie od­biciami są przedmioty znane z doświad­czenia; np. w platonizmie archetypami rzeczy materialnych są  idee (la).

U C. G. Junga:...

APOREMAT

APOREMAT (gr. , -atos = kwe­stia sporna, trudne zagadnienie, zagadka) ang. aporema; fr. aporeme; nm. Aporema

Kwestia sporna, dopuszczająca dwa przeciwne sobie rozstrzygnięcia.

W dialektyce Arystotelesa: zarzut po­stawiony dialektycznemu wnioskowaniu (—> dialektyka /3/) — epicheirema; dowo­dzenie...

ANTYŚWIAT

ANTYŚWIAT (gr. antt = przeciw H—> 'świat') ang. antiword; nm. Antiwelt Hipotetyczna rzeczywistość utworzona z -^ antymaterii, o strukturze analogicznej do struktury Wszechświata. Według współ­czesnych teorii kosmologicznych na samym początku istnienia świata powinny były ist­nieć, zgodnie z...

ANTYTEZA

ANTYTEZA (gr. = przeciw­stawienie zdań) ang. antithesis; fr. antithese; nm. Antithese, Gegensatz

Twierdzenie przeciwstawne danej te­zie, tzn. określonemu twierdzeniu doty­czącemu istoty jakiegoś zagadnienia czy rozumowania.

W dialektyce transcendentalnej I. Kan­ta — twierdzenie przeciwstawne...

APATIA

APATIA (gr. = niewrażliwość, niezdolność do doznawania cierpienia; niewzruszoność, wolność od wzruszeń; brak cierpienia, niedoznawanie cierpienia) ang. apaihy; fr. apathie; nm. Apathie

W starożytnej etyce greckiej: stan we­wnętrznego opanowania i równowagi du­cha (—> ataraksja), osiągany...

APEIRON

APEIRON (gr. apeirom = to, co bez­kresne, nieskończone, nieskończoność)

W nauce Anaksymandra z Miletu — na­zwa zasady, z której powstały wszystkie rzeczy spostrzegane zmysłowo. Apeiron — to coś nieokreślonego i zarazem bezkresne­go, a zatem nie podpadającego pod zmysły; przeciwstawne jest ono temu, co...