PRZYPADKOWOŚĆ

PRZYPADKOWOŚĆ gr. automatismós; ang. randomness; fr. lefortuit;  

Przypadkowości nie należy utożsamiać z —> przygodnością.

metaf. Ontyczna niekonieczność cze­goś, co pojawia się w wyniku zakłócenia —> przyczyny (IC) głównej przez przyczy­ny dodatkowe (przypadłościowe). W prze­ciwieństwie do —>...

PRZYPADEK

PRZYPADEK gr. tyche, to autómaton, symbebekós; łc. casus, fortuitus; nłc. accidens; ang. chance; fr. hasard; nm. Zufall

W kulturze hellenistycznej tyche może być pojmowana jako siła boska, a ściślej — jako siła boska nie dająca się zrozumieć; tyche lub tó autómaton to tylko jeden aspekt tej siły...

PRZEŻYCIE

PRZEŻYCIE ang. experience; fr. experience vecue; nm. Erlebnis

psych. Doznawanie przez podmiot wrażeń w zetknięciu się ze światem zew­nętrznym, z tym, że w określeniu „prze­życie" akcent znaczeniowy pada na —> do­świadczenie (1) wewnętrzne treściowo zna­czące, odczuwane jako wzbogacenie...

PRZYJEMNOŚĆ

PRZYJEMNOŚĆ gr. hedone; łc. voluptas, deliciae (= przyjemności zmysłowe); ang. pleasure; fr. plaisir; nm. Lust, Vergniigen

Termin określający, podobnie jak „zado­wolenie", jak „ból" czy „cierpienie", jeden z podstawowych stanów sfery zmysłowo-emocjonalnej; pomimo istnienia wielu je­go definicji często...

PRZYCZYNA

PRZYCZYNA gr. aitia, to aition (Platon); łc. causa; ang. cause; fr. cause; nm. Ursache, Grund

1. metaf. —> Zasada (IB) udzielająca ist­nienia temu, czego jest zasadą; czyrmik, od którego coś realnie pochodzi i jest od tego czynnika zależne w swoim istnieniu {arche, principium). Rozróżnia się (za...

PRZYCZYNOWOŚĆ

PRZYCZYNOWOŚĆ nłc. causalitas; ang. causality, causation; fr. causalite; nm. Kausalitat

1. metaf. Związek przyczynowy (mię­dzy bytami), stosunek -> przyczyny (1) do —> skutku (1). Pojęcie przyczynowości za­kłada: a) powstawanie istnienia — b) w ja­kimś podmiocie — c) w wyniku oddziały­wania czynnika...

PRZEMIANA

PRZEMIANA gr. metabole (1), metastasis (1), metanoia (3); łc. immutatio; nłc. transfor­matio; ang. transformation; fr. transforma­tion, variation; nm. Transformation, Umwandlung, Wechsel

1. mefaf, filoz. przyr. syn.^ Zmiana (a) sub­stancjalna (istotowa) (w odróżnieniu od —> zmiany /b/...

PRZEDŚWIADOMOŚĆ

PRZEDŚWIADOMOŚĆ ang. the praeconscious; fr. lepreconscient (1), preconscience (2); nm. Vorbewufitsein, Vorbewufite 1.

W psychoanalizie: termin S. Freuda (Vorbewufitsein) wprowadzony na ozna­czenie aktualnie nie uświadamianej sobie przez podmiot sfery psychiki, której treści mogą jednak w sposób...

PRZESŁANKA

PRZESŁANKA gr. prótasis, lemma; łc. praemissa; ang. premise, premiss; fr. premisse; nm. Pramisse, Yordersatz

log. Zdanie przyjęte w rozumowaniu ja­ko podstawa do uznania —> wniosku. Wy­różnia się przesłanki ostateczne, tj.:

aksjomaty — w naukach formalnych,

twierdzenia oparte bezpośrednio na...