DIALEKTYCZNA METODA

DIALEKTYCZNA METODA (gr. dialektike = sztuka dyskutowania, methodos = badanie)

Metoda myślenia, obejmująca zespół dyrektyw opartych na znajomości ogólnych prawidłowo­ści dotyczących rzeczywistości i po­stępowania badawczego. W tworze­niu podstaw d.m. brali udział jońscy filozofowie, ujmujący zjawiska...

DHARMA

DHARMA (sanskr. dharma = pra­wo, powinność, ład, cnota)

W kulturze indyjskiej: uniwersalna zasada lub norma o szeregu zastosowań - kosmologicznym, rytualnym, społe­cznym i etycznym. Oznacza zarówno kosmiczny porządek, jak i panowanie ładu w sprawach ludzkich. Jako akty­wność moralna jest jedną z trzech...

DIALEKTYCZNA LOGIKA

DIALEKTYCZNA LOGIKA (gr. dialektike = sztuka dyskutowania, logikos = poprawne rozumowanie)

Ter­min wywodzący się z filozofii Hegla i marksizmu, oznaczający „nową" lo­gikę dotyczącą praw dialektycznie pojmowanego rozwoju przyrody, społeczeństw ludzkich i myślenia - D.l. wyraża „sprzeciw" wobec...

DESKRYPCJONIZM

DESKRYPCJONIZM (łac. descrip­tio = opis) [1] W teorii poznania: pogląd, przeciwstawiany wszelkim ge­netycznym poglądom na poznanie-Wg d., głównym celem każdego poz­nania jest opis natury poznawanego przedmiotu, czyli opis wszystkich jego cech konstytutywnych i (ewen­tualnie) konsekutywnych. Odpowiednio do...

DESYGNAT

DESYGNAT (łac. designatus - ozna­czony) Termin używany w logice na określenie przedmiotu oznaczanego przez daną —> nazwę. Od rodzaju nazwy zależy, ile jest desygnatów: a) nazwa jednostkowa — jeden d. (np. „Arystoteles"); b) nazwa ogólna -więcej niż jeden d. (np. „człowiek"); c) nazwa pusta - nie ma d. (np...

DETERMINIZM

DETERMINIZM (łac. determinare - ograniczać, określać, wyznaczać) Pojęcie odnoszone do szeregu poglą­dów zakładających istnienie w świe­cie swoistego rodzaju zależności i pra­widłowości. Podstawowe rozróżnienie obejmuje: 1) d. ontologiczny, pod­kreślający, iż wszystkie, zdarzenia i procesy są ze...

DEONTOLOGIZM

DEONTOLOGIZM (gr. deon = to, co niezbędne; konieczność; obowiązek, powinność + logos = słowo, teo­ria, nauka)

W etyce: pogląd, zgodnie z którym postępowanie człowieka jest moralnie pozytywne (dobre, słuszne lub prawe) jedynie wówczas, gdy czyni on zadość nakazom i zaka­zom (obowiązkom) stanowionym...

DESKRYPCJA

DESKRYPCJA (łac. descriptio = opis) W logice: nazwa jednostkowa, nienależąca do imion własnych, czę­sto przyjmująca postać wyrażenia opisowego (np.: „największy męd­rzec wszystkich czasów"). Ze wzglę­du na liczbę -» desygnatów rozróżnia się: a) deskrypcje określone, czyli mające nie więcej niż...

DEKONSTRUKCJA

DEKONSTRUKCJA (łac. de = ne­gacja + constructio = budowa)

U Derridy, przedstawiciela —> postmoder­nizmu: termin oznaczający metodę mającą na celu zanegowanie i „rozbi­cie" wszelkich dotychczasowych kon­strukcji teoretycznych, schematów myślenia, stereotypowych interpreta­cji ludzkich działań i sfery...