FILHARMONIA

Instytucja (stowarzyszenie) organizująca koncerty symfoniczne; zespół, budynek, sala koncertowa takiej instytucji; nazwa od sławnej wł. Accademia dei Filarmonici wł., 'Akademia Miłośników Muzyki', założonej w 1666 w Bolonii; z gr. philein 'lubić'; harmonia 'zgoda; harmonia'.

FILEMON I BAUCIS

Gr. Philśmon, Baukis, mit. gr. para kochających się, pobożnych małżonków, których ubogą chatkę we Frygii odwiedzili Zeus i Hermes, wędrujący pod postacią podróżnych, Odepchnięci przez zamożnych mieszkańców okolicy, tylko u tej pary znaleźli gościnne, choć skromne przyjęcie. Bogowie, objawiwszy...

FILAKTERIE

Tefilin, tfilin, 2 skórzane pudełeczka z przymocowanymi rzemykami, zawierające zwitki pergaminowe z 4 cytatami z Biblii (Deut. 6,4-9 i 11, 13-21; Ex. 13, 1-10 i 11-16), przytwierdzane do czoła i lewego przedramienia przez nabożnych Żydów w czasie modlitwy w dni powszednie.

Rytuał wzięty ze słów Mojżesza...

FIGURANT

Statysta teatr.; tancerz nie występujący jako solista; przen. osoba biorąca udział w sprawie, ale nie odgrywająca w niej istotnej roli; osoba podstawiona, działająca wg wskazówek ukrytych mocodawców; osoba wciągnięta do pozornego udziału w sprawie ze względu na swoje nazwisko, ty tui, stanowisko; z łac...

FIGARO

Szelmowski bohater dwóch komedii Beaumarchais'go Cyrulik sewilski (zob. Cyrulik) i Wesele Figara. Lokaj, zręczny intrygant, wspomagający swego pana w łowach miłosnych, różniący się jednak zasadniczo od swych poprzedników komediowych: rzuca służbę u hrabiego Almawiwy, szukając bardziej dochodowych lub...

FIGA

Drzewo' figowe, figowiec; jego owoc; z fr.figue od łac. ficus; zob. Judasz(owiec). Figa pięść z kciukiem umieszczonym między palcem wskazującym a środkowym, jako nieco ubliżający gest na oznaczenie odmowy, ukazanie, że nic z tego nie będzie; również „figa marynowana" a. „z makiem (z...

FIESCO Giovanni Luigi

(wym. fiesko), 1523-47, Właśc. Fieschi (wym, fięski), hrabia Lavagna, z arystokratycznej rodziny genueńskiej, która wydała wielu kardynałów i dwóch papieży (Innocenty IV i Hardian V); stronnicy gwelfów i Francji. Na czele ich gibelińskich przeciwników, trzymających z cesarzem i Hiszpanią, stał ród Doriów...

FIERABRAS

Jeden z paladynów Karola Wielkiego w śrdw. francuskich i angielskich poematach epickich, olbrzym saraceński, syn króla Babilonu, Balanta, zdobywa Rzym i zabiera święte relikwie.

Pokonany przez Oliyiera w pojedynku, staje się chrześcijańskim rycerzem; relikwie wracają do Rzymu. Fierabras chanson de geste...

FIDYPIDES

Gr. Pheidippfdes, goniec i herold ateński, najlepszy biegacz w Attyce, wysłany był w 490 pne. z Aten do Sparty, aby zawiadomić o inwazji Persów i prosić o pomoc. Odległość między obu miastami, wynoszącą ok. 255 km, przebiegł w dwie doby.

Lacedemończycy jednak, zgodnie ze swymi prawami, musieli z...