-
Ocena brak
Doktor JEKYLL I MISTER HYDE
(wym. dżękil, hajd) Bohater tytułowy powieści Dziwna historia dra Jekylla i Mr. Hyde'a (ang. The Strange Case of Dr Jekyll and Mr. Hyde; 1886, wyd. pol. 1909) Roberta L. Stevensona. Szanowany lekarz, świadom dwoistości swej własnej natury, zainteresowany problemem dobra i zła i możliwością utworzenia...
-
Ocena brak
JELEC
Jelce, jelca, jedlca, obłąk na rękojeści broni siecznej (szabli, miecza) osłaniający dłoń od ostrza broni przeciwnika; jelce bywały różnych kształtów: krzyżowy, tarczowy, kabłąkowy i koszowy; za pośredn. st. czes. jelcć ze śń-g.-nm. hilze, helze 'rękojeść'.
-
Ocena brak
JELEŃ
Jeleń główny (kapitalny) samiec łowny, w pełnym rozwoju. Jeleń z krzyżem podanie wywodzące się z przedchrześcijańskich mitów ludów śródziemnomorskich, przekazywane przez benedyktynów, występujące w opowieściach o patronach myśliwych, jak św. Hubert a. Eustachy, wiązane z różnymi kościołami i...
-
Ocena brak
JEMIOŁA
Dwuliścienne, dwupienne krzewinki, półpasożyty drzew, rosnące na różnych gatunkach drzew w Europie, Afryce, Azji i Australii. Przez celtyckich druidów uważane za dar nieba i czczone; w dniu noworocznym kapłan ścinał jemiołę złotym sierpem w uroczystym obchodzie, w którym składano ofiarę z 2 byków...
-
Ocena brak
JEGOMOŚĆ
Pan (dziś zwykle o jakimś nieznajomym); ludowe 'ksiądz'; staropolski sposób (od XVI w.) tytułowania szlachty, duchowieństwa, możnych (nawet Król Jegomość), także o ojcu (w rozmowie dzieci a. z dziećmi), ogólnie o panu, gospodarzu; skr. z powszechnego jeszcze w XV w. jego miłość; o kobiecie - jejmość...
-
Ocena brak
JEDENAŚCIE
11, Downing Street oficjalna londyńska rezydencja bryt. ministra skarbu (ang. Chancellor of the Exchequer), obok siedziby premiera (nr 10).
Jedenasta godzina wg Biblii, Ew. wg Mat., 20, 6, w znaczeniu 'spóźnionej pory' (biblijna godzina jedenasta odpowiada dzisiejszej siedemnastej); nazwa staropolskiego sposobu...
-
Ocena brak
JEGRZY
Jegry, dawn. specjalna formacja strzelców wyborowych w wojsku pruskim, austr. i rosyjskim; z nm. Jager 'myśliwy'.
-
Ocena brak
JEDLI, PILI, PO BRODZIE CIEKŁO
Częste zakończenie bajki a. facecji, gdzie narrator, opisując wspaniałości końcowej uczty weselnej, czyni jednak aluzję do pożądanego, choćby skromnego poczęstunku, zazw. w formie: „I ja tam byłem, jadłem i piłem, po brodzie kapało, w gardle nic nie zostało"; por. też zakończenie Pana Tadeusza...
-
Ocena brak
JEDNOROŻEC
Zwierzę bajeczne mające jeden długi róg wyrastający pośrodku czoła. Najwcześniej opisane przez Ktezjasa, V-IV w. pne.; Pliniusz dodaje mu jeszcze łeb jelenia, stopy słonia i ogon lwa. W śrdw. przedstawiano go z łbem i korpusem konia, nogami jelenia, lwim ogonem (i, oczywiście, z jednym rogiem), jako...
-
Ocena brak
JEDWABNY SZLAK
Dawna (II w. pne. - VIII w. nę.) droga handlowa łącząca Chiny z Europą przez dolinę rzeki Tarym w Kotlinie Kaszgarskiej, wzdłuż płn. skraju pustyni Takla Makan (a. tzw. drogą południową, płd. skrajem pustyni), przez Pamir, Chorezm, Baktrię, Indie i Syrię.
Na zachód przewożono jedwab, żelazo i...