Poezja wobec religii - Poezja areligijna

Tym pojęciem należałoby ogarnąć zdecydowaną większość tekstów poetyckich lat dwu-dziestych i trzydziestych. Z reguły liryka areligijna obywała się bez programu. Cechowała ją– neutralność. Jej autorzy nie wtrącali się do sporu o istnienie Boga. Niektórzy uważali, iżspór ten został już...

Poezja wobec religii - Futuryści w ataku

Polemikę z religią i Kościołem podejmowano w kręgu rozmaitych „izmów”. Najdalej wmanifestacji postaw antyreligijnych szli – jakże by inaczej? –  futuryści. „Precz z waszą reli-gią”, wołał w Rosji ich mistrz i przywódca duchowy, Włodzimierz Majakowski, w komen-tarzu do poematu Obłok w spodniach. Wedle...

Poezja wobec religii - Poezja i policja

Autorów kwestionujących prawdy wiary oskarżano nieraz o bluźnierstwo, za co groziłproces i prycza w celi więziennej. Opinia publiczna dzieliła się natychmiast na dwie „armie”– o b r o ń c ó w  w o l n o ś c i  s ł o w a  oraz  z w o l e n n i k ó w  c e n z u r y  r e p r e s y jn e j (polegającej na...

Poezja wobec religii - Poezja antyreligijna

Przyjrzyjmy się najpierw racjom oraz zachowaniom przeciwników światopoglądu chrze-ścijańskiego. Celem utworów antyreligijnych było przekonanie czytelnika, iż kto myśli i po-stępuje wedle wskazań Kościoła, ten tkwi w błędzie. Twórczość antyreligijna spełniała się wagresywnym, dramatycznym krzyku:...

Poezja wobec religii - Trzy spojrzenia

Problemy wiary, religii, Kościoła stawały się często zarzewiem płomiennych polemik. Po-ziom i styl wymiany zdań był mocno zróżnicowany: od błyskotliwych dysput nad subtelno-ściami życia duchowego – do zupełnie nieciekawych kłótni. Głos zabierali spadkobiercy XIX– wiecznego scjentyzmu (który...

Poezja filozoficzna - ...I przeciw rytmowi

Praktyka pisarska Leśmiana świadczy o tym, że i on uświadamiał sobie niebezpieczeństwomonotonii, jaką niosą rytmy klasyczne. Powtarzalności przebiegów rytmicznych przeciwsta-wiał – w planie obrazowym – zaskoczenie, które czyniło tekst powiadomieniem nieprzewi-dywalnym. Oto początek wiersza  Z lat...

Poezja filozoficzna - W obronie rytmu

Słowo w prozie jest przezroczyste, niewidoczne (jak człowiek w baśni o czapce – niewid-ce). Słowa języka poetyckiego stają się niemal bohaterami wiersza – na równi z postaciami ikrajobrazami. Tak twierdził Leśmian w swych esejach. Starym, ale wciąż najskuteczniejszymsposobem uwyraźnienia słowa...

Poezja filozoficzna - Leśmianizmy

Rozrastający się świat (i zaświat) wymaga rozrastającego się słownika. Nowe byty, ocalałez katastrof, odmienione w „zmylonych ścieżynach istnienia”, trzeba po nowemu ponazywać.Wedle Leśmiana w poezji rzeczownik pospolity staje się imieniem własnym. Przestaje byćokreśleniem jakiejś klasy zjawisk...

Poezja filozoficzna - Filozofowanie śmiechem

Czytelnicy Leśmiana pamiętają jego  c z a r n y  h u m o r, dzięki któremu zostaje poskro-miona – na moment – groza śmierci. W Dziejbie leśnej:

Trup dziewczyny. Trup świeży. Skóra jeszcze gładka.

Ileż to wiosen w kościach? Młodziutka próchniatka.

W Świdrydze i Midrydze dwaj opoje „dzielą się”...