-
Ocena brak
SZAFARZ
W dawnej Polsce urzędnik zajmujący się sprawami finansowymi i fiskalnymi państwa; dawn. urzędnik opiekujący się gospodarką miejską; dawn. urzędnik celny na Zaporożu; dawn. pracownik na folwarku a. na dworze szlacheckim, dysponujący zasobami spiżarni, mający klucze domowe, często szafarka, klucznica...
-
Ocena brak
SYRIUSZ
Psia Gwiazda, Canicula (łac., dosł. 'suczka', zob. Kanikuła), najjaśniejsza gwiazda nieba, w konstelacji Psa Wielkiego, alfa Canis maioris, biała, podwójna; słabszy składnik był pierwszym (odkrytym w 1862 przez Alvana G. Clarka) znanym białym karłem; odległy od Słońca o 8,7 lat świetlnych. Moc...
-
Ocena brak
SZAFRANIEC Stanisław z Pieskowej Skały
1525 a. 1530-1598, Kalwin, od 1556 poseł na sejmy, w 1581-87 wojewoda sandomierski, od 1589 wojski krakowski; zwolennik tolerancji religijnej; w 1550-55 inicjator zborów kalwińskich w Seceminie, Przegini i Rogowie; przebudował zamek w Pieskowej Skale, założył piękny ogród i zwierzyniec.
Accusatus łac...
-
Ocena brak
SYZYF
Gr. Sisyphos, mit. gr. syn Eola, króla Tesalii, i Enarete, mąż Meropy, jednej z Plejad, ojciec Glaukosa (zob. Glaukos 3), dziad Bellerofonta, najchytrzejszy z ludzi, król a. założyciel Koryntu. Po śmierci, w Hadesie, odbywał za swe liczne sprawki straszliwą pokutę, o której w Odysei, 11, 593, Homera...
-
Ocena brak
SZAH - NAME
Księga królów, epos wielkiego poety perskiego Firdausiego, ok. 935-ok. 1023, wspaniałe i olbrzymie (ok. 60 000 dwuwierszy) dzieło, pomnikowa perska epopeja narodowa, jedno z najstarszych źródeł do poznania języka nowoperskiego w jego starszej formie, które wywarło głęboki wpływ na całą późniejszą lit...
-
Ocena brak
SZABELTAS
Dawn. płaska torba skórzana zawieszana na trzech rzemieniach u pendenta szabli, mieszcząca drobiazgi, pieniądze itp., na które nie było miejsca w bardzo obcisłym mundurze kawalerzysty (huzara itp.); z nm. Sabeltasche od Sabel 'szabla' i Tasche 'kieszeń; kiesa; torb'.
-
Ocena brak
SZABLA
Broń sieczna, biała, o krzywej głowni, używana od czasów staroż. aż do XX w. do rąbania i kłucia, w Polsce rozpowszechniona od XVI w.; najbardziej ceniono damascenki; zob. Damaszek. Szable wyrabiano w typie perskim (szamszir), tureckim (ikyłydż), arabskim {sajfj i kaukaskim.
Szabla była nieodstępną i...
-
Ocena brak
SZACH
Dawny tytuł monarchów Persji (Iranu) i in. władców muzułmańskich, np. w Indiach, Afganistanie; w grze w szachy - atak bezpośredni na króla; z pers. szah 'król'.
-
Ocena brak
SZACHY
Gra dwuosobowa rozgrywana na 64-polowej szachownicy 16 bierkami z każdej strony, czarnymi i białymi. Celem gry jest danie mata królowi przeciwnika, tj. doprowadzenie do sytuacji, kiedy król nie ma obrony przed szachującą go figurą.
Jedna z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych gier świata...
-
Ocena brak
SYNTAGMA
Językozn. schemat; gr., 'zestawienie'.
Syntagmata nazwa dwóch unikalnych druków łac. (ok. 1488), zawierających statuty Kazimierza Wielkiego, statut krakowsko-warcki Władysława Jagiełły, statuty nieszawskie i statut nowokorczyński z 1465.
Teksty Syntagmatów zamieszczono później w Statucie Łaskiego z 1506...