ROŻEK Ambroży

Najstarszy polski pseudonim lit., pod którym Mikołaj Rej wydał w 1543 swoją Krótką rozprawę między... Panem, Wójtem i Plebanem.

ROZTRUCHAN

Roztuchan, dostuchan w XVI-XVII w. wielki, ozdobny kielich z "kryształu, srebra, złota, szkła weneckiego, często o kształtach zwierząt a. ptaków (niedźwiedzia, jelenia, konia, strusia, pawia, lwa, puchacza, orła itd.), służący do ozdoby stołu a. wznoszenia uroczystych toastów winem a. miodem;...

ROZUM

Bogini Rozumu. Kult Rozumu, zorganizowany przez hebertystów w czasie Rewolucji Fr., zastąpić miał religię chrześcijańską. Boginię Rozumu uosabiały kolejno różne młode kobiety, wożone w procesjach do katedry Notre Dame.

Pierwszą z nich była panna Candeille z opery paryskiej, 10 XI 1793, która nosiła...

ROZWORA

Część podwozia polskiego czterokołowego gospodarskiego wozu rozworowego, drążek łączący część przednią z tylną; zob. Wóz (gospodarski); pozioma belka drewniana ograniczająca od góry otwór okienny a. drzwiowy w drewnianej ścianie szkieletowej budynku.

ROZWÓDKA

Nm. Die geschiedene Frau, operetka (Wiedeń 1908, wyst. pol. Warszawa 1909) Leo Falla, libretto Victora Leon, oparte na komedii Divoręons! (fr., 'Rozwiedźmy się!'; Paryż 1880) Victoriena Sardou.

„Pikantna" jak na owe czasy intryga opiera się gł. na fatalnym stanie zamków w drzwiach przedziałów wagonów...

ROZMARYN

(lekarski) Krzew z rodziny wargowych o niebieskich a. białawych kwiatach, rośnie w krajach śródziemnomorskich, w Polsce roślina ozdobna, gł. doniczkowa. Używany w medycynie przeciw gorączce, biegunkom i w przemyśle perfumeryjnym.

W języku kwiatów oznacza wierność w miłości, a wg dawnej tradycji...

ROZYNA

Postać z trzech komedii Beaumarchais'go: Cyrulik sewilski (zob. Cyrulik), Wesele Figara (zob. Figaro) i Matka występna. Pupilka doktora Bartolo, który chce ją poślubić, nosi w pierwszej sztuce imię Rozyny; poślubiwszy hrabiego Almawiwę (zob.), występuje w pozostałych sztukach jako Hrabina.

Cierpiąc z...

ROUGON - MACQUART

(wym. rugą-makąr) Nazwisko rodziny będące ogólnym tytułem dwudziestotomowegq cyklu powieściowego Emila Zoli (1871-93; tł. pol. całości 1956-61); cykl ten, będący zgodnie z podtytułem Historią naturalną i społeczną rodziny za Drugiego Cesarstwa, miał być ilustracją autorskiej pseudonaukowej teorii...

ROZGRZESZYĆ

Starop. rozdrzeszyć, rozrzeszyć, tj. 'rozwiązać, rozpuścić; przen. odpuścić (np. grzechy)', przez częste kojarzenie, np. przy spowiedzi, z wyrazem grzech, złączyło się znaczeniowo w ludowym poczuciu językowym i dlatego przeobraziło się w rozgrzeszyć.