POCIEJ Aleksander

Hrabia, oboźny litewski, walczył w 1794 w obronie Pragi; po wojnie wrócił na Litwę, wspierał rodaków uchodzących za granicę i łożył znaczne sumy na Legiony polskie.

Koniem i odwagą, i sztuką krzyżową, pociejowską plagą dawne przysł. lit.; atakować dzielnie robiąc szablą na krzyż, metodą...

PŁOT

Od pleść, pierw, plecionka z wikliny łącząca z sobą wbite w ziemię kołki; ogrodzenie, parkan. Jak żerdź po płocie, Maciek Dorocie przysł., dziesiąta woda po kisielu; o urojonym, zmyślonym a. dalekim pokrewieństwie. Koło płotów chodzić mówić nie na temat, dywagować, odbiegać od rzeczy; mówić...

PŁOWCE

Wieś w woj. włocławskim, na zach. od Brześcia Kujawskiego, pamiętna zwycięstwem odniesionym tu 27 IX 1331 (w czasie najazdu krzyżackiego na Wielkopolskę) przez wojska polskie pod wodzą 70-letniego Władysława Łokietka nad częścią wojska krzyżackiego wracającego z łupami z wyprawy pod Kalisz.

Na...

PŁUG

Płużyca (zob.) i socha (zob.) są wczesnośredniowiecznymi odmianami i udoskonaleniami radła (zob.), gł. przez dodanie odkładnicy (służącej do odwracania podciętej skiby).

Pług orał głębiej niż płużyca, całkowicie odwracał skibę i dokładał ją do sąsiedniej, dlatego już w XIII w. był w...

PŁUŻYCA

Prymitywne narzędzie rolnicze do orki, stanowiące prawdop. etap pośredni między radłem (zob.) i pługiem (zob.) koleśnym, mające asymetryczny lemiesz żelazny (radlicę), krój i (zazw. drewnianą) odkładnicę; używana już przez staroż. Rzymian, w Polsce stała się od śrdw. aż do XIX w. mazowiecką...

PŁYNIE WISŁA, PŁYNIE

Pop. piosenka ludowa.

Płynie Wisła, płynie

po polskiej krainie,

zobaczyła Kraków,

pewnie go nie minie. 1-4.

POBEREŻE

Hist. tereny pograniczne, kresowe; w dawnej Polsce - ziemie naddniestrzańskie nieopodal granic turecko-tatarskich.

Jak na Pobereżu dawne przysł., gwałtem, prawem silniejszego, wilczym prawem, samowolnie, bezprawnie.

PŁACZ

Por. Łzy. Będzie płacz i zgrzytanie zębów z Biblii, Ew. wg Mat., 13, 49-50: „Tak będzie przy końcu świata: wyjdą aniołowie i wyłączą złych spośród sprawiedliwych, i wrzucą ich w piec ognisty; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów"; por. też Mat., 8, 12; 13, 42;22,13;24,51;25,30;Łuk. , 13,28, i...

PLISZKI

W dawnej Polsce gra hazardowa polegająca na rzucaniu na stół czterech drewienek z rozłupanych rózeg brzozowych; w XVIII w. stała się już grą służby dworskiej; por. Klipa.