Ocena brak
Wychowanie w koncepcjach pedagogicznych - Koncepcja pedagogiczna A. Kamińskiego
Koncepcja pedagogiczna Aleksandra Kamińskiego (1903-1978) stanowi nade wszystko udaną próbę wskazania możliwości wykorzystania doświadczeń harcerstwa w pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły. Doświadczenia te przekonały Kamińskiego, iż nawet „najlepsza metoda — w rękach człowieka obojętnego lub niezdolnego nic nie daje; gorzej — daje wyniki opłakane. Dopiero w człowieku, który się jakąś metodą zainteresował, zrozumiał ją, ogrzał swym sercem i ożywił swą wyobraźnią, powstaje ożywienie się martwej konstrukcji: metoda staje się wówczas czynnikiem twórczym, zdolnym wywołać oddźwięki w innych sercach i umysłach" (A. Kamiński, 1966, s. 4). Skuteczność procesu dydaktyczno-wychowawczego zależy więc w głównej mierze od osobowości nauczyciela, której „siła oddziaływania [...] jest proporcjonalna do jego życzliwości wobec uczniów i przywiązania do pracy" (A. Kamiński, 1948, s. 228).
Inne cechy osobowości przypisywane przez A. Kamińskiego wzorowemu nauczycielowi to pogoda ducha, a także okazywane uczniom zaufanie, zwłaszcza wobec tkwiących w nich możliwości stawania się lepszymi, jeśli tylko im się pozwoli rozwijać zgodnie z ich własnymi zainteresowaniami i uzdolnieniami. Niemałą wagę przy wiązy wał do osobistego przykładu nauczyciela. Główne założenia koncepcji pedagogicznej A. Kamińskiego dotyczą m.in. czterech sposobów organizowania lekcji. Są nimi: zabawy dydaktyczne, zajęcia w grupach, lista umiejętności i swoista atmosfera wychowawcza.
Zabawy dydaktyczne są próbą urozmaicenia zajęć lekcyjnych i stanowią jedną z głównych form ujawniania się rzeczywistych zainteresowań uczniów. Polegają na zaproponowanej im doraźnej czynności ludyczno-dydaktycznej, mającej na celu wzmożenie procesu uczenia się-Odwoływanie się do tego rodzaju zabaw zaleca się zwłaszcza na lekcjach języka polskiego, matematyki, biologii, geografii i wychowania fizycznego (A. Kamiński, 1948, 1966). Ponadto postuluje się, aby zabawy dydaktyczne:
— były organizowane z umiarem i tylko w tych fragmentach lekcji, w których mogą się okazać użyteczne pod względem dydaktycz-no-wychowawczym;
— nie były synonimem nieładu i chaosu, to jest nie wykluczały konieczności przestrzegania określonych prawideł;
-— były stosowane dopóty, dopóki budzą ciekawość i zainteresowanie dzieci i młodzieży;
-
były prowadzone także z inicjatywy uczniów i zgodnie z ich pomysłami;
-
nie były zbieżne z zabawami, z jakimi uczniowie się spotykają nazbiórkach zuchowych lub harcerskich;
-
odzwierciedlały zainteresowania dzieci i młodzieży, a nie zainteresowania dorosłych.
Zajęcia w grupach — jako kolejny sposób odpowiednio zorganizowanego toku lekcyjnego — polegają na pracy zespołowej uczniów. W tym celu dobierają się oni w stałe i nie większe niż sześcioosobowe zespoły, zgodnie z ideą zastępów harcerskich. Dobór jest pozostawiony uznaniu uczniów, nauczyciel może jednak dokonywać drobnych korekt. Każda z grup ma do spełnienia zadania o charakterze organizacyjnym, dydaktycznym i wychowawczym. Zadania organizacyjne dotyczą m.in. pełnienia dyżurów w klasie i na korytarzu lub boisku szkolnym; zadania dydaktyczne wiążą się z aktywnym udziałem zespołu na lekcjach i wzajemną kontrolą osiągnięć w różnych przedmiotach nauczania; zadania wychowawcze obejmują m.in. dbałość o higienę i porządek w klasie, udzielanie pomocy uczniom słabszym w nauce i wywieranie wpływu na opinię publiczną klasy w sprawach moralno-społecznych.
Lista umiejętności — oprócz zabaw dydaktycznych i zajęć w grupach — stanowi w koncepcji pedagogicznej A. Kamińskiego także wypróbowany sposób urozmaicania i usprawniania lekcji. Wpisywania uczniów na listę umiejętności nie traktuje się jako formy wyróżnienia, lecz jedynie jako dowód posiadanej przez ucznia sprawności. Nasuwa S1ę tu analogia do zdobywania sprawności harcerskich. Niemniej lista umiejętności jest osobliwa. Wpisywaniu na nią towarzyszy przekonanie, iż w życiu — obok wiadomości — są potrzebne także umiejętności, czyli rozwijane w wyniku ćwiczeń dyspozycje do wykonywania określonych czynności psychofizycznych i umysłowych. Lista taka, zwłaszcza w klasach wyższych, obejmuje umiejętności szkolne i amatorskie (Ponadprogramowe). Uczeń lub uczennica mogą się wykazać umiejęt-Bościami, jakie powinien mieć rachmistrz, pisarz, kasjer, bibliotekarz, j|tttrysta po Polsce, znawca Jacka Londona, znawca architektury, sekretarka, modelarka itp. (por. A. Kamiński, 1966, s. 144-155). Warunkiem wpisu na listę jest poddanie się specjalnej próbie sprawdzenia umiejętności. Dokonuje tego nauczyciel wobec całej klasy albo na osobności, przed rozpoczęciem lekcji lub po jej zakończeniu. Dopuszcza się także sprawdzanie umiejętności przez tzw. komisje prób, złożone z 2-3 uczniów, jak i próby przeprowadzane przez rodziców w warunkach domowych.
Także udanym sposobem poprawnie zorganizowanej lekcji jest, zdaniem A. Kamińskiego, stworzenie w klasie atmosfery wychowawczej, podobnej do tej, jaka panuje podczas zbiórek harcerskich. Źródłem i jednocześnie jej przejawem są panujące tam —jak się on wyraża — rodzinne stosunki między uczniami i nauczycielem. Atmosfera taka jest możliwa wtedy, gdy nauczyciel obdarza uczniów życzliwością, jest przez nich lubiany i szanowany oraz skłonny do udzielania im raczej pochwały, aprobaty, uznania niż nagany, dostrzegając w nich raczej pozytywne cechy. W klasach o takiej atmosferze nie należą do rzadkości gwar i ruch na lekcji. Pozwala się bowiem porozumiewać uczniom ze sobą i nauczycielem, a także swobodnie poruszać się po klasie.
W koncepcji pedagogicznej A. Kamińskiego, oprócz różnych możliwości wykorzystania w pracy dydaktyczno-wychowawczej niektórych doświadczeń z harcerstwa, czołowe miejsce zajmuje samorządność i samorząd, o czym nieco szerzej jest mowa w rozdziale VII.
Stworzona przez A. Kamińskiego koncepcja pedagogiczna jest ściśle podporządkowana uznanym przez niego wartościom moralnym. Na szczycie w hierarchii takich wartości stawiał dzielność. Uważał ją za główny impuls (energię) w służbie wszystkich pozostałych wartości moralnych, takich jak np. altruizm, poczucie odpowiedzialności, przyjaźń, braterstwo, panowanie nad sobą czy sprawiedliwość. Dzielność wiązał także z wytrwałością w dążeniu do obranych celów życiowych, odpornością na załamania i umiejętnością pokonywania napotykanych przeszkód. Obok dzielności w uznawanym przez siebie systemie wartości A. Kamiński preferował również optymizm, czyli „skłonność do [...] przewidywania szczęśliwego biegu wydarzeń, spoglądania z wiarą w przyszłość" i perfekcjonizm, wyrażający się „w trwałym dążeniu do doskonalenia własnej osobowości i nabywanych sprawności oraz kształtowania uczuć wyższych" (I. Lepalczyk, 1986, s. 17 i n.).