Wygląd: długość do 2,5 cm. Duża błonkówka o krępej budowie ciała, łatwa do rozpoznania po spiczasto wydłużonej, wyciągniętej ku przodowi górnej wardze. Ciało czarno-żółte.  

Środowisko: kserotermiczne murawy rosnące na piaszczystej glebie. Wyraźnie preferuje miejsca obfitujące w kwiaty. Ciepłolubna.

Występowanie: Europa, Azja Mniejsza, część środkowej Azji, północna Afryka.

Liczebność: ogólnie rzadka.

Rozród: wardzanki można spotkać w lipcu i sierpniu. Przy kopaniu norki posługują się tylko nogami. Może ona sięgać do 1 m w głąb piaszczystej gleby i zakończona jest kilkoma komorami gniazdowymi, do których w ciągu następnych tygodni samica znosi różne muchówki, przede wszystkim z rodziny bzygo-watych. Żarłoczne larwy muszą być bowiem nieustannie zaopatrywane w świeży pokarm. Wardzanka napada na upatrzoną ofiarę, paraliżuje ją celnym użądleniem, obejmuje nogami i niesie do starannie zamkniętej norki. Otwierając ją cały czas mocno trzyma zdobycz.