Ocena brak
Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych - Zatrudnienie osób niepełnosprawnych
Po pomyślnym zakończeniu szkolenia lub kształcenia zawodowego osoba niepełnosprawna powinna być zatrudniona zgodnie ze swoimi kwalifikacjami i psychofizycznymi możliwościami. Osoba niepełnosprawna może się sama starać o pracę lub zwrócić się do odpowiedniego urzędu pracy o pomoc w tym zakresie. W niektórych krajach istnieją specjalne służby, które zajmują się pośrednictwem pracy osób niepełnosprawnych. Polega ono na udzielaniu pomocy osobie ubiegającej się o pracę w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia, a zakładom pracy - w znalezieniu odpowiednich pracowników. Zadanie to wykonują specjalnie przygotowani pracownicy do spraw zatrudniania lub pośrednictwa pracy osób niepełnosprawnych. Specjalne pośrednictwo pracy opiera się na trzech zasadach:
-
poznaniu osoby niepełnosprawnej na podstawie dokumentów dotyczących oceny jego zdolności do pracy (diagnoza zawodowa) oraz uzyskanych kwalifikacji zawodowych;
-
poznaniu stanowiska pracy na podstawie jego analizy i sporządzonej charakterystyki, zawierającej wymagania i potrzebne kwalifikacje;
doborze stanowiska pracy zgodnie ze specyficznymi potrzebami osoby niepełnosprawnej. Istnieją dwie formy zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a mianowicie:
-
w zwykłych warunkach pracy;
-
w specjalnych warunkach pracy.
Obecnie widoczna jest wyraźna tendencja do zatrudniania osób niepełnosprawnych w zwykłych warunkach pracy, razem z pracownikami pełnosprawnymi. Jest to konsekwentne dążenie do realizacji w praktyce zasad integracji zawodowej i społecznej tych osób. Przez zatrudnienie w zwykłych warunkach pracy rozumie się zatrudnianie osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy, a więc w zakładach produkcyjnych, handlowych, usługowych, rolnictwie, urzędach administracji państwowej itp.
Zatrudnianie osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy jest jednak zagadnieniem trudnym. Wielu pracodawców wykazuje dużą niechęć w tym zakresie. Mając do wyboru kandydata do pracy pełnosprawnego i niepełnosprawnego, odrzucają oni zwykle tego drugiego, nawet jeśli posiada on lepsze kwalifikacje zawodowe. Z tego powodu państwa, które mają dobrze rozwinięte systemy rehabilitacji zawodowej i racjonalną politykę zatrudnienia, interweniują w rynek pracy, aby stworzyć osobom niepełnosprawnym możliwości zatrudnienia. Interwencja ta może przyjąć następujące formy:
-
Prawne ustalenie procentowego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zwykłych zakładach pracy zatrudniających określoną liczbę pracowników. Na przykład w Polsce wskaźnik ten wynosi 6% w zakładach zatrudniających 50 i więcej pracowników, a w Wielkiej Brytanii 3% w zakładach zatrudniających 20 i więcej pracowników.
-
Wprowadzenie systemu zachęt materialnych dla pracodawców zatrudniających pracowników niepełnosprawnych, jak np. przekazywanie przez władze państwowe funduszy na pełne lub częściowe pokrywanie wynagrodzenia tych pracowników, na tworzenie lub adaptację stanowiska pracy itp.
-
Prawne rezerwowanie niektórych prac i stanowisk dla osób niepełnosprawnych, np. zawód telefonisty jest zarezerwowany dla niewidomych w Grecji, a obsługa wind osobowych i obsługa parkingów - dla osób niepełnosprawnych w Wielkiej Brytanii.
Zatrudnienie w specjalnych warunkach pracy, zwane także zatrudnieniem chronionym, jest to zatrudnienie osoby niepełnosprawnej w warunkach dostosowanych do jej psychofizycznych możliwości i ograniczonej zdolności do pracy. Przeznaczone jest ono głównie dla tych osób, które nie mogą otrzymać pracy na otwartym rynku z uwagi na mniejszą wydajność pracy.
Może ono przyjąć następujące formy:
1. Zatrudnienie w zakładach pracy chronionej.
2. Zatrudnienie w specjalnych zakładach pracy.
3. Zatrudnienie nakładcze.
4. Zatrudnienie wspomagane w zwykłych zakładach pracy.
Podstawową formą zatrudnienia chronionego są zakłady pracy chronionej. Są to zakłady pracy - przedsiębiorstwa produkcyjne lub usługowe - stwarzające warunki pracy osobom, które nie kwalifikują się do zatrudnienia w zwykłych warunkach pracy. Specyfika tych zakładów polega na:
-
odpowiednio dobranym profilu i technologii produkcji lub usług wykonywanych przez niepełnosprawnych pracowników;
-
przystosowaniu stanowisk i miejsca pracy do potrzeb zatrudnionych w nich pracowników niepełnosprawnych;
-
dobrych warunkach pracy, nie powodujących pogłębiania się nie pełnosprawności;
-
zapewnieniu nadzoru merytorycznego (zawodowego);
-
zapewnieniu odpowiedniej opieki medycznej, rehabilitacyjnej i socjalnej.
Większość zakładów pracy chronionej ma charakter ogólny, to znaczy zatrudnia osoby z różnymi niepełnosprawnościami. Są również takie, które zatrudniają osoby z określoną niepełnosprawnością, np. osoby umysłowo upośledzone, psychicznie chore, z ciężkimi postaciami uszkodzenia narządu ruchu itp. Mogą one być organizowane przez administrację państwową, organizacje pozarządowe lub przez same osoby niepełnosprawne. Ta ostatnia forma jest bardzo popularna w naszym kraju. Są to tzw. spółdzielnie inwalidów, których założycielami i członkami są osoby niepełnosprawne, które tworzą zasadniczą część załogi. Dzisiaj można się spotkać z licznymi zarzutami pod adresem zakładów pracy chronionej, a mianowicie, że są one gettami dla osób niepełnosprawnych (co przeczy zasadzie integracji zawodowej i społecznej), nie stwarzają warunków do podnoszenia kwalifikacji zawodowych i awansu, są ekonomicznie nieopłacalne itp.
Niektóre organizacje pozarządowe, a zwłaszcza związki osób niepełnosprawnych, organizują i prowadzą specjalne zakłady pracy, głównie dla swoich członków, które niekoniecznie muszą być zakładami pracy chronionej. Spełniają one w znacznej części warunki zakładów pracy chronionej. W Polsce ten typ zakładów prowadzi Polski Związek Głuchych. Forma ta jest bardzo powszechna w republikach dawnego Związku Radzieckiego, a także w Bułgarii. Są to zakłady prowadzone przez związki niewidomych i związki głuchych.
Praca nakładcza, zwana także tradycyjnie chałupnictwem, jest to forma zatrudnienia bez specjalnych rygorów co do czasu i miejsca pracy. Nakładca wykonuje swoją pracę w dowolnym czasie i poza zakładem pracy, na ogół w swoim własnym mieszkaniu. W tym systemie zatrudnienia istnieje także możliwość udzielenia pomocy w wykonywaniu zadań zawodowych przez członków rodziny. Jest to dobra forma zatrudnienia dla osób niepełnosprawnych, które ze względu na typ niepełnosprawności mają trudności w dojazdach do pracy. Nakładca jest pracownikiem określonego zakładu pracy, który z reguły zapewnia mu stanowisko pracy i narzędzia, przeszkolenie, materiał do wykonania zleconych zadań oraz odbiór wykonanego towaru.
W związku z krytyką zakładów pracy chronionej pod koniec lat 80. zaczęto organizować w zwykłych zakładach pracy tzw. zatrudnienie wspomagane, przeznaczone głównie dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Polega ono na zatrudnianiu tych osób przy pomocy drugiej osoby, tzw. asystenta zawodowego lub instruktora wspomagającego (job co-ach). Pomaga on pracownikowi niepełnosprawnemu przystosować się do pracy, opanować niezbędne umiejętności, poznać zakład pracy i zasady jego funkcjonowania, a także pomaga w wykonywaniu zadań zawodowych do momentu uzyskania przez niego całkowitej samodzielności w tym zakresie i odpowiedniej wydajności pracy, zgodnie z oczekiwaniami pracodawcy. Pomoc ta jest stopniowo zmniejszana. Może ono przyjąć formę:
-
pojedynczego stanowiska, na którym pracuje osoba niepełnosprawna z asystentem zawodowym,
-
grupy stanowisk pracy, zwanej enklawą, z jednym lub kilkoma asytentami zawodowymi.
Zatrudnienie wspomagane powstało początkowo w Stanach Zjednoczonych A.P., a następnie stopniowo w krajach europejskich, szczególnie w Wielkiej Brytanii i Niemczech (Majewski 1999b).
Należy dodatkowo zaznaczyć, że osoby niepełnosprawne mogą również prowadzić różnego rodzaju działalność gospodarczą na własny rachunek i tam znaleźć dla siebie odpowiednie zatrudnienie.
Podobne prace
-
Edukacja i integracja społeczno-zawodowa osób dorosłych niepełnosprawnych
-
Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych - Adaptacja zawodowa osób niepełnosprawnych
-
Rehabilitacja i pomoc niepełnosprawnym w domu rodzinnym
-
Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych - Przygotowanie osób niepełnosprawnych do pracy