Ocena brak
RADZIECKO - FINSKA WOJNA 1939-40
Tajny protokół do układu *Ribben-trop-Mołotow z 23 sierpnia 1939 r. przewidywał, że Finlandia znajdzie się w sferze wpływów radzieckich. Po jego podpisaniu rząd ZSRR podjął kroki w celu podporządkowania sobie Finlandii. 5 października zaproszono do Moskwy fińskiego ministra spraw zagranicznych Eljasa Erkko; w czasie negocjacji, które rozpoczęły się 12 października, Stalin zażądał, aby Finlandia (podobnie jak Litwa, Łotwa i Estonia) podpisała ze Związkiem Radzieckim układ o współpracy i wzajemnej pomocy oraz oddała mu zachodnią część Półwyspu Rybackiego i 5 wysepek w Zatoce Fińskiej, a także wydzierżawiła bazę na półwyspie Hanko nad Zatoką Fińską i zgodziła się na przesunięcie granicy o 30-40 km na zachód od Leningradu.
W zamian obiecywał oddanie Finlandii słabo zaludnionych i bez większej wartości gospodarczej terenów we wschodniej Karelii. Żądania te rząd fiński odrzucił i bezzwłocznie ogłosił mobilizację. Krokiem poprzedzającym wojnę było zerwanie przez Związek Radziecki paktu o nieagresji z 1932 r. Armia Czerwona rozpoczęła działania wojenne 30 listopada 1939 r. pod pretekstem rzekomego ostrzelania cztery dni wcześniej radzieckich posterunków nadgranicznych w Mainili przez artylerię fińską.
Siły radzieckie w pierwszej fazie wojny liczyły 27 dywizji piechoty, 1 dywizję kawalerii, 1 korpus zmechanizowany, 3 brygady czołgów i ok. 800 samolotów. Siły zbrojne Finlandii (po mobilizacji) liczyły 9 dywizji piechoty i kilka samodzielnych oddziałów - łącznie 195 tys. żołnierzy w polu wspieranych przez słabe lotnictwo (200 samolotów), bez broni pancernej i ciężkiej artylerii. 30 listopada 1939 r. wojska radzieckie przekroczyły na całej długości granicę liczącącą ok. 1500 km (zasadnicze operacje prowadzono na Przesmyku Karelskim), ale zostały zatrzymane przez armię fińską (dowódca TSZ. Gustaf *Manner-heim) wy-rzystującą umocnienia linii *Mannerheima.
Czynnikami decydującymi o powstrzymaniu natarcia były też świetne wyszkolenie i manewrowość niewielkich oddziałów, sprzyjające obronie warunki terenowe i klimatyczne. Już 1 grudnia w nadbrzeżnej osadzie Terijoki, zajętej przez wojska radzieckie ale opuszczonej przez wszystkich mieszkańców, utworzono z fińskich komunistów rząd tzw. Fińskiej Republiki Demokratycznej z Otto Ville Kuusinenem, który następnego dnia na Kremlu zawarł wspomniany układ wasalny ze Związkiem Radzieckim. Na Przesmyku Karelskim rozpoczęła się wojna pozycyjna, a na ogromnym froncie karelskim Finowie, stosując szeroko manewr obejścia, gromili wysunięte dywizje radzieckie. Dowództwo radzieckie zaczęto od stycznia 1940 r. wzmacniać swoje wojska; na początku lutego liczyły ok. 850 tys. ludzi, 55 dywizji, 2 tys. czołgów i 2500 samolotów.
11 lutego przeszły one do natarcia na Przesmyku Karelskim, przełamały przednią pozycję wojsk fińskich we wschodniej i centralnej jego części. W wyniku drugiego natarcia, podjętego 26 lutego przez zamarzniętą Zatokę Wybor-ską, uchwyciły kilka wysepek i wysadziły desant na wybrzeżu. 7 marca przełamały główną pozycję obrony na zachodnim odcinku linii Mannerheima i przystąpiły do następnego natarcia, którego celem było okrążenie oddziałów fińskich w rejonie Zatoki Wyborskiej. W nocy z 12 na 13 marca ogłoszono zawieszenie broni. Na mocy układu podpisanego w Moskwie 13 marca 1941 r.
Związek Radziecki zagarnął Przesmyk Karelski z miastem Wyborg, część Karelii oraz zachodnią część Półwyspu Rybackiego, a także wydzierżawił na 30 lat obszar Hanko; Finlandia straciła terytorium o łącznej powierzchni 35 084 knf, ale bez mieszkańców, gdyż ci - 450 tys. — dobrowolnie opuścili oddawane ziemie i przesiedlili się w głąb kraju. W wyniku działań wojennych poległo 24 923 żołnierzy fińskich, ok. 35 tys. zostało rannych; straty radzieckie wyniosły 126 tys. żołnierzy zabitych i zaginionych, 264 tys. rannych, 800 samolotów i ok. 2300 czołgów.