Ocena brak
Pedagogika osób z zaburzeniami mowy - logopedia: Zaburzenia mowy - Klasyfikacje zaburzeń mowy
W teorii i praktyce logopedycznej spotyka się rozmaite klasyfikacje wad i zaburzeń mowy, co wynika już z samej kategoryzacji kryteriów i aspektów branych pod uwagę w wyjaśnianiu istoty samych tych zaburzeń. Zaburzenia mowy mogą być rozpatrywane z dwu punktów widzenia: etiologii i symptomatologii (objawy). Kategoryzacje oparte na kryterium etiologicznym i patomechanizmach mają na celu ustalenie, jakie jest źródło powstałych nieprawidłowości utrudniających porozumiewania się. Do znanych klasyfikacji o tym charakterze należy podział przyjęty przez I. Styczek (1979), która wyróżnia zaburzenia pochodzenia:
-
egzogennego (zewnątrzpochodne - środowiskowe, wywołane przez czynniki społeczne),
-
endogennego (wewnątrzpochodne, o złożonej często patogenezie i trudnych do ustalenia patomechanizmach).
W grupie zaburzeń zewnątrzpochodnych L Styczek uwzględnia przede wszystkim: wadliwe wzory wymowy otoczenia i nieprawidłowe oddziaływania wychowawcze (w szczególności rodziny), które można uznać za dominującą przyczynę występujących u dziecka zaburzeń mowy. Zaburzenia mowy wewnątrzpochodne autorka nazywa wadami, wyróżniając:
-
dysglosję - spowodowaną „nieprawidłową budową narządów mowy lub obniżeniem słyszalności",
-
dyzartrię (anartrię) - spowodowaną „uszkodzeniem ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne",
-
dyslalię (alalię) - wynikającą z „opóźnienia wykształcenia się funkcjipewnych struktur mózgowych",
-
afazję - będącą następstwem „uszkodzeń pewnych struktur mózgowych",
-
jąkanie - „zaliczane do nerwic",
-
oligofazję - związana, z upośledzeniem umysłowym,
-
schizofazję -związaną z chorobami psychicznymi (I. Styczek 1979).
Najbardziej rozbudowaną klasyfikację zaburzeń mowy opracował L. Kaczmarek (1975). Klasyfikacja ta uwzględnia nie tylko objawy, ale i przyczyny powstałych zaburzeń. Punktem wyjścia do ustalenia rodzaju zaburzeń jest wypowiedź, a ściśle mówiąc trzy jej części składowe, to jest: treść, forma językowa i substancja foniczna (realizowana w dwu płaszczyznach - suprasegmentalnej i segmentalnej, z których każda może być zniekształcona). W następstwie tego daje się wyróżnić:
-
zniekształcenia treści,
-
zniekształcenia formy językowej,
-
zniekształcenia substancji fonicznej w obu płaszczyznach: suprasegmentalnej i segmentalnej.
Zniekształcenia treści, jak podaje L. Kaczmarek (1977), obejmują zaburzenia procesu uogólniania i abstrakcji, brak logiki w zbudowanych tekstach oraz zaburzenia ukierunkowania w myśleniu. Mogą być spowodowane chorobami psychicznymi, epilepsją, chorobami naczyniowymi mózgu itp. Wiążą się one z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu języka oraz ze zniekształceniami substancji graficznej (patografia).
Zniekształcenia w zakresie formy językowej obejmują pierwotny brak mówienia i rozumienia (niemota), czasem utratę obu tych zdolności przy nabytych uszkodzeniach mózgu, jak w przypadku afazji (dysfazja), c/y niedokształcenie mowy (alalia), uwarunkowane konstytucjonalnie lub dziedzicznie, bądź też powstałe w wyniku wczesnego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (U. Z. Parol, 1989), (agramatyzm i przejęzyczenia).
Zniekształcenia substancji obejmują nieprawidłowości zarówno w płaszczyźnie suprasegmentalnej, przejawiające się w zakresie płynności wypowiedzi (melodia, akcent, rytm), czego przykładem być może jąkanie (balbuties), tachylalia, bradylalia, giełkot, zaburzenia głosu (afonia, dysfonia, fonastenia, głos i wymowa bezkrtaniowców), rynolalia, utrata lub zaburzenia zdolności postrzegania i odtwarzania układów rytmicznych, jak i w płaszczyźnie segmentalnej, powodujące różnorakie wady artykulacyjne (wady wymowy), do których autor zalicza:
1. dyslalią z licznymi jej rodzajami: dyslalia audiogenna (sensoryczna), dyslalia mechaniczna (dysglosja), dyslalia funkcjonalna (środowiskowa), dyslalia centralna (anartria i dysartria), dyslalia sprzężona. Odpowiednikami dyslalii w piśmie są, zdaniem L. Kaczmarka (1975), kakografia i kakoleksja. Odmianami dyslalii są:
- dyslalia właściwa - polegająca na deformacji głosek (w piśmie -kakografia właściwa),
- paralalia - polegająca na zastępowaniu jednej głoski przez druga (odpowiednikiem w piśmie jest paragrafia, a w czytaniu - paraleksja),
- mogilalia - polegająca na opuszczaniu głosek (odpowiednikami w piśmie jest mogigrafia, a w czytaniu mogileksja),
2. dysortofonię (błędy wymowy z dysortografią będącą odpowiednikiem w piśmie).
Trzecia grupa zniekształceń substancji fonicznej odnosi się do jednoczesnych zniekształceń w obu płaszczyznach, tj. suprasegmentalnej i segmentalnej . W tej grupie zniekształceń autor wyróżnił:
-
palatolalię czyli dyslalię z poszumem nosowym;
-
mutyzm -definiowany jako zamilknięcie na skutek zaburzeń psychicznych, z jego odmianami (mutyzm całkowity i wybiórczy);
-
hotentotyzm - definiowany jako bełkot uniemożliwiający odbiór.
Większość badaczy zajmujących się mową, jej zaburzeniami i stwami stwierdza, że bez umiejętności mówienia, niezbędnym wyposażeniem człowieka, z trudem przychodzi mu innych umiejętności, opartych na porozumiewaniu się za pomocą języka mówionego (np. czytanie, pisanie, liczenie). Sygnalizowane w literaturze przedmiotu przykłady badań wskazują, że wszelkie braki w zakresie porozumiewania się wywierają destrukcyjny wpływ na rozwój osobowości jednostki, wyzwalają i utrwalają poczucie lęku i zagrożenia. Uczniowie z zaburzeniami mowy, jak często daje się zauważyć, różnią się pod wieloma względami od swych prawidłowo mówiących rówieśników i, jak można przypuszczać, nie znajdują sprzyjającego klimatu do realizacji swych potrzeb i pragnień. Utrudniony kontakt z otoczeniem społecznym, labilna, nieugruntowąna pozycja w grupie rówieśniczej (nierzadko także w rodzinie), poczucie lęku.
Podobne prace
-
Pedagogika specjalna-pytania egzaminacyjne
-
Jakie kategorie zaburzeń wyróżniają międzynarodowe klasyfikacje chorób psychicznych?
-
Pedagogika specjalna, wykłady z IV sem., prof. Kozłowski, EUHE
-
Pedagogika osób z trudnościami w uczeniu się - Klasyfikacja trudności w uczeniu się i częstość ich występowania