Ocena brak
Pedagogika osób z zaburzeniami mowy - logopedia - Zaburzenia mowy
Mianem zaburzeń mowy obejmuje się wszelkie nieprawidłowości mowy o rożnej etiologii i patogenezie, które prowadzą do zakłóceń złożonego procesu porozumiewania się. Nieprawidłowości te mogą być spowodowane zarówno czynnikami egzogennymi (zewnętrznymi), jak też endogennymi (wewnętrznymi), bądź obu jednocześnie. Stąd też terminu zaburzenia mowy używa się dla określenia wszelkich patologicznych zjawisk występujących w procesie nadawania i odbioru, począwszy od prostych wad artykulacyjnych (wady wymowy) aż do całkowitej niemożności mówienia i rozumienia. Zdaniem L. Kaczmarka (1977)zaburzenia mowy są pewnym odstępstwem od ustalonej przez zwyczaj społeczny normy i polegają na tym, że albo nie umiemy właściwie zbudować wypowiedzi, albo tez jej percypować.
W jednym i drugim przypadku wynikiem zaburzenia są zakłócenia najważniejszego ogniwa aktu mowy, tj. wypowiedzi. Zakłócenia mogą dotyczyć całości wypowiedzi bądź jakiejś jej części składowej, np. treści, formy językowej bądź produkowanej substancji fonicznej, będącej jednym z nośników myśli, tak w płaszczyźnie suprasegmentalnej (melodia, akcent, rytm), jak też segmentalnej (głoski, fonemy). Określenie zaburzenie odnosi się więc do czynności mówienia bądź rozumienia, a także łącznie do obu tych procesów.
Nieco odmienny pogląd na zaburzenia mowy prezentuje S. Grabias (1997), który proponuje owe zaburzenia traktować jako swoisty aspekt komunikacji językowej zdeterminowany jakimiś dysfunkcjami biologicznych lub psychicznych czynności jednostki ludzkiej. Przyjęcie takiej orientacji pozwala zaburzenia mowy ujmować z perspektywy biologicznej, psychicznej i społecznej na tle pełnego obrazu komunikacji językowej. Zdaniem S. Grabiasa (1997) - proces diagnozowania tak rozumianych zaburzeń mowy przebiega wieloetapowe i uwzględnia:
-
ustalenie inwentarza zachowań i wyodrębnienie w nim odbiegających od normy zachowań językowych,
-
orzekanie o dysfunkcjach w zakresie przebiegu określonych czynności biologicznych, psychicznych i społecznych w powiązaniu ich z odbiegającymi od normy zachowaniami językowymi,
-
docieranie do przyczyn wywołujących zaburzenia mowy.
Innym terminem spotykanym na gruncie logopedii jest wada wymowy. Stosowany jest on do określenia wadliwych realizacji fonemów, odbiegających od ustalonej przez tradycję normy (L. Kaczmarek, 1982). Ch. Van Riper (1978) używa raczej terminu zaburzenia artykulacji, pisząc o różnych stopniach tych zaburzeń, które wywierają wpływ na zniekształcenie wypowiedzi wynikające ze zmniejszonej wyrazistości mówienia. Wyróżnia on trzy rodzaje wadliwej artykulacji głosek:
-
opuszczanie dźwięku sprawiającego trudność w wymowie (elizje);
-
zastępowanie dźwięku przez inny, realizowany prawidłowo lub przez dźwięk zniekształcony (substytucja);
-
deformację dźwięku.
Wada wymowy dotyczy więc zaburzeń dźwiękowej strony wypowiedzi, przejawiających się zniekształceniem głosek (fonemów), zastępowaniem (substytucja - paralalia) bądź ich opuszczaniem (elizja - mogilalia). Zniekształcona realizacja fonemów ma miejsce wówczas, gdy realizacja jakiegoś fonemu wykracza poza właściwe normie pole realizacji tego fonemu, a zarazem nie mieści się też w polu realizacji innych fonemów (J. T. Kania, 1982). O wyodrębnieniu terminu wady wymowy nie decyduje więc czynnik etiologiczny, lecz czynnik symptom atologiczny (objawy).