Guzy wirylizujące są rzadką przyczyną hirsutyzmu (1 % wszystkich pacjentek z hirsutyzmem). Najczęściej oprócz nadmiernego owłosienia typu męskiego stwierdza się szybko narastające objawy wirylizacji - przerost łechtaczki, zmianę sylwetki ciała, łysienie, obniżenie tembru głosu. Obecność guza sugeruje również zwiększenie stężenia testosteronu w surowicy krwi powyżej 2 ng/ml.

Do najczęstszych guzów jajnika wydzielających androgeny należą:

-    androblastoma (guz z komórek Sertolego i Leydiga),

-    guz z komórek przywnękowych,

-    guz z komórek ziarnistych i osłonkowych.

Ponadto zrąb jajnika może wytwarzać nadmiar androgenów przez stymulację w przypadkach: guza Krukenberga, pseudomucinosus cystadenoma, guza Brennera, epiłhelial adenocarcinoma.

Jądrzak (androblastoma). Występuje najczęściej między 20 a 30 rokiem życia. Ponad 80% przypadków jest hormonalnie czynnych. W przebiegu klinicznym początkowo występują objawy defeminizacji, a następnie wirylizacji z trądzikiem, hirsutyzmem, łysieniem typu męskiego, zanikiem narządów płciowych (z przerostem łechtaczki), obniżeniem głosu.

Nowotwory z komórek lipidowych („lipoid celi tumors”). Najczęściej występują po 50 roku życia. Oprócz wyżej opisanych objawów wirylizacji może wystąpić nadciśnienie, policytemia, cukrzyca. Najczęściej spotykane nowotwory to:luteoma, luteinoma, luteoblastoma, guz wirylizujący z komórek wnękowych.

Gonadoblastoma. Jest zbudowany z elementów komórkowych jądra (komórki śródmiąższowe i podporowe) oraz komórek zrębowych jajnika. Występuje u młodych kobiet, najczęściej w przypadku dysgenezji gonad lub zespołu braku wrażliwości na androgeny. Może wydzielać zarówno estrogeny, jak i androgeny, przez co może powodować przedwczesne dojrzewanie płciowe lub objawy maskulinizacji.

Leczenie polega na operacyjnym usunięciu guza. W przypadku dużych rozmiarów lub występowania cech zezłośliwienia konieczne jest usunięcie macicy wraz z przydatkami. Po operacji dochodzi do szybkiego zaniku objawów wirylizacji.

Otoczkowiak (thecoma). Występuje rzadko, głównie po 45 roku życia. Jest hormonalnie czynny - najczęściej wydziela estrogeny, rzadziej androgeny. W przebiegu klinicznym może powodować wirylizację, zespół Cushinga. U kobiet starszych często wywołuje zmiany rozrostowe, a nawet raka endometrium oraz raka sutka. Patologiczne rozrosty endometrium współistnieje x    w 50% przepadków.

Leczenie operacyjne polega na usunięciu samego guza. Zachodzi konieczność dodatkowej diagnostyki endometrium i sutka.