Instytucjonalne praktyki cenzuralne pojawiły się w Europie na szeroką skalę wraz z wynalazkiem druku:

• Cenzura prewencyjna (niedopuszczenie do druku) i represyjna (ukaranie wydawcy, księgarza, zdjęcie publikacji) występowała zarówno w zaborze rosyjskim, jak i pruskim i austriackim. Wiek XX, w przeciwieństwie do poprzednich stuleci, charakteryzował się dominacją cenzury prewencyjnej, a więc tej bardziej niebezpiecznej.

• Prowadziła ona do wytworzenia się w powieści, poezji, w przekazie prasowym tzw. mowy ezopowej:

• „Razem na długie rozmowy wychodzili w szerokie pola, razem szli polować na dzikie kaczki i bekasy, razem rybackim czółnem pływali po Niemnie ku oddalonym wsiom i miasteczkom, razem niekiedy czytali, razem...” (E. Orzeszkowa w Nad Niemnem o Andrzeju Korczyńskim i Jerzym Bohatyrowiczu)