Założenia teoretyczne psychoana­lizy i jej praktyczne wykorzystanie wprowadziły rewolucyjne zmiany we współczesnej interpretacji nieświadomej części osobowości i jej badaniach.
Sigmund Freud (1856-1939) był twórcą nowe­go kierunku w psychologii XX wieku - psy­choanalizy. W czasie studiów medycznych doszedł do przekonania, że wiele dolegliwości fizycznych ma swoje źródło w stanie psychicznym pacjenta. Pierwszego poważnego odkrycia doko­nał podczas pracy z pacjentką, której nadał imię Anna O., nie przyjmującą żadnych płynów. Przed poddaniem się leczeniu przez Freuda, Anna O. została zahipnotyzowana przez Józefa Breuera, przyjaciela psychiatry, jednak Freud odrzucił hip­nozę jako metodę terapii. Zastosowana przez niego metoda polegała na tym, że zachęcał on pacjentkę do opowiadania o jej przeszłości. Podczas wspól­nych spotkań Anna O. wyjawiła lekarzowi pewne zdarzenia, które doprowadziły do jej problemów z przyjmowaniem płynów. Po tych rozmowach kobieta była w stanie ponownie pić.
Freud zaczął tworzyć nowe teorie psycholo­giczne w oparciu o obserwacje poczynione pod­czas leczenia Anny O. i innych pacjentów, a po pewnym czasie jego pisma i wykłady przyciągnę­ły stale powiększające się grono zwolenników. Należeli do nich lekarze, tacy jak Jung, Ferenczi, Breuer i Abraham, a także wiele znanych osobi­stości tamtych czasów.

Psychoanaliza w postaci sformułowanej przez Freuda dzieli się na trzy podstawowe aspekty. Są nimi teoria dotycząca funkcjonowania umysłu, teo­ria dotycząca rozwoju dziecka oraz metoda lecze­nia ludzi cierpiących na zaburzenia psychiczne. Freud nie stworzył stabilnego systemu, wręcz prze­ciwnie, nieustannie modyfikował go w świetle nowych odkryć dokonywanych w procesie leczenia kolejnych pacjentów, obserwacji zgłaszanych przez kolegów oraz dzięki bardzo szerokiej lekturze.