Obserwowany proces rozszerzania się kręgu dyscyplin naukowych zajmujących się administracją publiczną (początkowo była to nauka ściśle prawnicza). Obecnie wchodzą w tok badań także:

• politologia

• ekonomia

• prakseologia

• teoria organizacji i zarządzania

• socjologia

• psychologia

Wskutek oddziaływań powyższych dyscyplin w badaniach nad administracją publiczną ukształtowały się 4 dominujące orientacje:

• podejścia prawnicze

• podejścia teorii zarządzania

• podejścia socjologiczne

• podejścia politologiczne

„Podejścia” - nie są one bowiem jednolite ani silnie zintegrowane, występują wśród nich znaczne różnice w definiowaniu zakresu badań

1. Podejścia prawnicze

Ukształtowane najwcześniej – w początkowej fazie badań naukowych nad administracją publiczną dominowało pojmowania jej w kategoriach ściśle normatywno-instytucjonalnych w efekcie poglądu o centralnej roli państwa i prawa w mechanizmach życia publicznego.

Geneza:

- oświeceniowe prądy w naukowej refleksji nad mechanizmami działania państwa i związanych z nim struktur administracji

- XIX i pocz. XX w. naukowcy z Niemiec, Francji i Polski – zajmowanie się administracją w ramach zintegrowanej nauki o państwie, z której w końcu wyodrębnili osobną dziedzinę naukową

- duża w tym rola kameralistów i policystów - „wykazywali jak należy urządzić administrację państwa oraz opisywali poszczególne działy gałęzi administracji (tzw. policji)” tworząc tym samym podstawy prawa administracyjnego

Spory wewnątrz orientacji:

a) o przedmiot nauki administracji:

- Lorenz von Stein (twórca nauki adm.) – całość aktywności państwa, a nie tyko ustawodawstwo

- inni teoretycy - „wiedza o rozwiązywaniu zadań państwa w szczegółach i w poszczególnych przypadkach”

b) o status nauki:

- początkowa dominacja poglądu o jej pomocniczym charakterze wobec nauki prawa administracyjnego

- lata 30. XX w. - zwycięstwo realistycznej postawy w prawniczych badaniach administracji (uwzględnienie tzw. elementów faktycznych adm., które nie mieściły się w nauce prawa adm., będące od niego „odrębne i samodzielne”, kreowane przez politykę, socjologię, organizacje)

Efekt sporów – respektowanie poglądu, iż system nauk administracyjnych składa się z:

- nauki administracji – rzeczywista adm. i jej działanie

- nauki prawa administracyjnego – normy prawne odnoszące się do adm.

- nauki polityki administracji – ocenianie działania i projektowanie zmian

Definiowanie administracji przez podejścia prawnicze (Boć):

a) Organizacyjnie - „wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych”

b) Czynnościowo - „określona i o specjalnych cechach działalność podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym”

c) Osobowo - „ludzie zatrudniani w strukturach wyodrębnionych w znaczeniu organizacyjnym”

Ujęcie klasyczne adm. pub. - określana w kategoriach aktywności państwa i związków publicznoprawnych.

Ujęcie nowoczesne – adm. pub. Jako „zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, instytucje i organizacje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach”

2.Podejścia teorii organizacji i zarządzania

Przedmiot badań:

- różne rodzaje pracy i towarzyszące jej formy celowych i nieprzypadkowych organizacji

Kierunki badawcze:

a) Zarządzanie naukowe (F. Taylor)

- próby formułowania generalnych reguł efektywności organizacji pracy w administracji

b) Szkoła administracyjna (H. Fayol)

wykrystalizowanie funkcji administracyjnej zarządzania (w sektorze gospodarczym), co skłoniło go do badań administracji:

- ogólne problemy zasad organizacji pracy w administracji publicznej

- próba włączenia, a nawet zastąpienia nauki administracji teorią organizacji i zarządzania przez jego następców

c) Szkoła stosunków międzyludzkich (E. Mago)

badanie zależności między efektywnością organizacji a stanem stosunków międzyludzkich, wartościami i klimatem w miejscu pracy, stopniem partycypacji jednostek w działaniach organizacji

szczególne zainteresowanie związkiem między motywacją człowieka „społecznego” a procesami „humanizacji pracy” (czyli odpowiednie motywowanie pracowników i stworzenie im optymalnych warunków pracy sprawi, że będą efektywniej pracować)

d) Nowe trendy po II Wojnie Światowej:

- poszukiwanie możliwości sprostania wymogom gospodarki rynkowej (trwała orientacja na klienta warunkiem przetrwania każdej organizacji)

- poszukiwanie nowego modelu zarządzania, charakterystycznego dla uczących się organizacji - „new public management”

3.Podejścia socjologiczne

Przedmiot badań:

Administracja publiczna jako szczególny „produkt” życia zbiorowego ludzi i zjawisko mające wielki wpływ na ich zachowania

Socjologia organizacji:

według niej administracja składa się z trzech części:

- wysoce sformalizowanej grupy społecznej

- układu struktur wewnątrzorganizacyjnych

- układu relacji wewnątrzorganizacyjnych

Wytworzenie pojęcia biurokracji jako immanentnej cechy nowoczesnej administracji:

- Max Weber i jego teoria administracji jako maszyny biurokratycznej (patrz model biurokracji Webera)

- krytyka koncepcji Webera przez Mertona i następnych socjologów, którzy zaprezentowali własne koncepcje analizy zjawiska biurokracji i dróg usprawnienia realnie istniejących instytucji administracyjnych

Powolna krystalizacja nowej subdyscypliny socjologii:

„Socjologia administracji” Jean-Claude Thoenig'a

- analiza – stratyfikacji wewnętrznej oraz korporacjonizmu w administracji i jego konsekwencji społecznych