Ocena brak
Interdyscyplinarny charakter badań nad administracją publiczną
Obserwowany proces rozszerzania się kręgu dyscyplin naukowych zajmujących się administracją publiczną (początkowo była to nauka ściśle prawnicza). Obecnie wchodzą w tok badań także:
-
politologia
-
ekonomia
-
prakseologia
-
teoria organizacji i zarządzania
-
socjologia
-
psychologia
Wskutek oddziaływań powyższych dyscyplin w badaniach nad administracją publiczną ukształtowały się 4 dominujące orientacje:
-
podejścia prawnicze
-
podejścia teorii zarządzania
-
podejścia socjologiczne
-
podejścia politologiczne
„Podejścia” - nie są one bowiem jednolite ani silnie zintegrowane, występują wśród nich znaczne różnice w definiowaniu zakresu badań
-
Podejścia prawnicze
Ukształtowane najwcześniej – w początkowej fazie badań naukowych nad administracją publiczną dominowało pojmowania jej w kategoriach ściśle normatywno-instytucjonalnych w efekcie poglądu o centralnej roli państwa i prawa w mechanizmach życia publicznego.
Geneza:
- oświeceniowe prądy w naukowej refleksji nad mechanizmami działania państwa i związanych z nim struktur administracji
- XIX i pocz. XX w. naukowcy z Niemiec, Francji i Polski – zajmowanie się administracją w ramach zintegrowanej nauki o państwie, z której w końcu wyodrębnili osobną dziedzinę naukową
- duża w tym rola kameralistów i policystów - „wykazywali jak należy urządzić administrację państwa oraz opisywali poszczególne działy gałęzi administracji (tzw. policji)” tworząc tym samym podstawy prawa administracyjnego
Spory wewnątrz orientacji:
a) o przedmiot nauki administracji:
- Lorenz von Stein (twórca nauki adm.) – całość aktywności państwa, a nie tyko ustawodawstwo
- inni teoretycy - „wiedza o rozwiązywaniu zadań państwa w szczegółach i w poszczególnych przypadkach”
b) o status nauki:
- początkowa dominacja poglądu o jej pomocniczym charakterze wobec nauki prawa administracyjnego
- lata 30. XX w. - zwycięstwo realistycznej postawy w prawniczych badaniach administracji (uwzględnienie tzw. elementów faktycznych adm., które nie mieściły się w nauce prawa adm., będące od niego „odrębne i samodzielne”, kreowane przez politykę, socjologię, organizacje)
Efekt sporów – respektowanie poglądu, iż system nauk administracyjnych składa się z:
- nauki administracji – rzeczywista adm. i jej działanie
- nauki prawa administracyjnego – normy prawne odnoszące się do adm.
- nauki polityki administracji – ocenianie działania i projektowanie zmian
Definiowanie administracji przez podejścia prawnicze (Boć):
a) Organizacyjnie - „wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych”
b) Czynnościowo - „określona i o specjalnych cechach działalność podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym”
c) Osobowo - „ludzie zatrudniani w strukturach wyodrębnionych w znaczeniu organizacyjnym”
Ujęcie klasyczne adm. pub. - określana w kategoriach aktywności państwa i związków publicznoprawnych.
Ujęcie nowoczesne – adm. pub. Jako „zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, instytucje i organizacje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach”
2.Podejścia teorii organizacji i zarządzania
Przedmiot badań:
- różne rodzaje pracy i towarzyszące jej formy celowych i nieprzypadkowych organizacji
Kierunki badawcze:
a) Zarządzanie naukowe (F. Taylor)
- próby formułowania generalnych reguł efektywności organizacji pracy w administracji
b) Szkoła administracyjna (H. Fayol)
wykrystalizowanie funkcji administracyjnej zarządzania (w sektorze gospodarczym), co skłoniło go do badań administracji:
- ogólne problemy zasad organizacji pracy w administracji publicznej
- próba włączenia, a nawet zastąpienia nauki administracji teorią organizacji i zarządzania przez jego następców
c) Szkoła stosunków międzyludzkich (E. Mago)
badanie zależności między efektywnością organizacji a stanem stosunków międzyludzkich, wartościami i klimatem w miejscu pracy, stopniem partycypacji jednostek w działaniach organizacji
szczególne zainteresowanie związkiem między motywacją człowieka „społecznego” a procesami „humanizacji pracy” (czyli odpowiednie motywowanie pracowników i stworzenie im optymalnych warunków pracy sprawi, że będą efektywniej pracować)
d) Nowe trendy po II Wojnie Światowej:
- poszukiwanie możliwości sprostania wymogom gospodarki rynkowej (trwała orientacja na klienta warunkiem przetrwania każdej organizacji)
- poszukiwanie nowego modelu zarządzania, charakterystycznego dla uczących się organizacji - „new public management”
3.Podejścia socjologiczne
Przedmiot badań:
Administracja publiczna jako szczególny „produkt” życia zbiorowego ludzi i zjawisko mające wielki wpływ na ich zachowania
według niej administracja składa się z trzech części:
- wysoce sformalizowanej grupy społecznej
- układu struktur wewnątrzorganizacyjnych
- układu relacji wewnątrzorganizacyjnych
Wytworzenie pojęcia biurokracji jako immanentnej cechy nowoczesnej administracji:
- Max Weber i jego teoria administracji jako maszyny biurokratycznej (patrz model biurokracji Webera)
- krytyka koncepcji Webera przez Mertona i następnych socjologów, którzy zaprezentowali własne koncepcje analizy zjawiska biurokracji i dróg usprawnienia realnie istniejących instytucji administracyjnych
Powolna krystalizacja nowej subdyscypliny socjologii:
„Socjologia administracji” Jean-Claude Thoenig'a
- analiza – stratyfikacji wewnętrznej oraz korporacjonizmu w administracji i jego konsekwencji społecznych