W grę wchodzą trzy takie formy: praca lekcyjna, praca domowa i praca pozalekcyjna. Każda z nich uważa się za potrzebną ze względu na właściwe jej wartości.

Praca lekcyjna charakteryzuje się zazwyczaj większym stopniem przymusu niż swobody, stąd trudno tu mówić o motywacji bezinteresownej. Pojawia się ona łatwiej wtedy, gdy dobrze przebiegają w klasie procesy interakcji miedzy nauczycielami i uczniami.

Pracę domową cechuje większy stopień swobody i samodzielności, nie jest ona wszakże wolna od przymusu.

Najwięcej samodzielności i swobody zapewnia praca pozalekcyjna i pozaszkolna, a tu wybór dziedziny zainteresowań dokonuje się z reguły przy pojawieniu się pozytywnej motywacji, najczęściej bezinteresownej. Uwalniając, o ile to możliwe, od piętna przymusu pierwsze dwie formy, a zarazem odpowiednio rozwijając zainteresowania uczniów, szkoła jest w stanie stworzyć szerokie pole dla rozwoju pożądanej motywacji.