Ocena brak
ENCYKLOPEDIE (SŁOWNIKI) FILOZOFICZNE
Mają swe źródła w odległej przeszłości. Już Arystoteles w V księdze Metafizyki umieścił materiał słownikowy dotyczący głównych zagadnień filozoficznych. Dużo zagadnień filozoficznych prezentują wielkie ogólne encyklopedie, począwszy od Encyklopedii Diderota (-> encyklopedyści). Wybrane artykuły, o treści etycznej, z tej encyklopedii Przetłumaczono i wydano w St. Petersburgu (1771) pod postacią małego słownika etycznego. Jedną z pierwszych prac, mających charakter słownika stricte filozoficznego, napisał
żydowski neoplatonik I. Izraeli (ok. 855-ok. 955) z Egiptu. Była to (napisana w języku arabskim) Księga definicji, zawierająca analizę pojęć filozoficznych. Kolejny słownik filozoficzny przygotował Awicenna. W Europie pierwszy słownik filozoficzny powstał na początku XIV w. w Paryżu. Było to Compendium Philosophiae, odwołujące się do arystot-lizmu oraz, w szczególności, do filozofii Alberta Wielkiego. Pierwszy nowożytny słownik filozoficzny, to trzytomowe Seminarium Totius Philosophiae, którego wydawcą był G.B. Bernardo (Wenecja 1582-1585). Pierwszy słownik w języku narodowym ukazał się we Francji w r. 1723. Była to praca H. Gautiera La Bib-liotheąue des philosophes. Na uwagę zasługuje z tych lat zwięzły i nowoczesny (jak na swoje czasy) słownik J.G. Walcha Philosophisches Lexikon, Lipsk 1726). Z autorskich słowników w XVIII w. na wyróżnienie zasługuje także Dictionnaire philosophique Woltera (1764). W tym czasie ukazał się również w Niemczech słownik S. Maimona Philosophisches Wórterbuch (Berlin 1791). W XIX w. autorskie e.f. przygotowywali m.in.: Hegel i Herbart. Zwłaszcza w Niemczech ukazało się w tym okresie wiele słowników i encyklopedii (W.T. Krug, M. Furtmair, F.A. Hartsen, L. Noack, F. Kirchner). Najbardziej wówczas rzetelnym słownikiem był R. Eislera Wórterbuch der philosophischen Begriffe und Ausdrucke (1899). W obszarze anglosaskim pierwszym poważnym słownikiem był J.M. Baldwina trzytomowy Dictionary of Philosophy and Psychology (New York 1901-1905). We Francji ukazał się bardzo ceniony słownik A. Lalande'a Vocabulaire techniąue et critiąue de la philosophie (pierwsze zeszytowe wydanie: Paryż 1909--1922). Wiele słowników ukazało się w okresie międzywojennym, głównie w Niemczech (np. R. Wagnera, A. Sternbecka, T. Mónnichsa). Wydane też zostały słowniki: węgierski, szwedzki (A. Ahlberga), duński, japoński, chiński (Fan Pingchlinga), włoski, brazylijski, rosyjski {Kratki) Fiłosofskij Słowar M.M. Rozentala i P.F. Judina). W okresie II wojny światowej ukazało się wiele słowników w Ameryce Łacińskiej, z których na uwagę zasługuje Diccionario de filosofia F. Mora, wydany w Meksyku w 1941 r. Rok później został wydany zwięzły The Dictionary of Philosophy D. Runesa (New York). Po wojnie najwięcej słowników i encyklopedii ukazało się w Niemczech (np. słowniki: W. Bruggera, W. Ziegenfussa, A. Miillera, E. Metzke). Od 1980 r., wydawana jest w tym obszarze językowym Enzyklopddie Philosophie und Wissenschafts-theorie (Mannheim - Wien -Zurich t. 1. 1980, t. 2. 1984). Z anglosaskich opracowań na wyróżnienie zasługuje „pomnikowa" The Encyclopedia of Philosophy (New York — London 1967) wydana w ośmiu tomach. Z kręgu włoskiego na dużą uwagę (zwłaszcza ze względu na biogramy filozofów) zasługuje czterotomowa Enciclopedia Filosofica (Wenecja—Rzym 1957), rozszerzona następnie do ośmiu tomów (1982). Pod redakcją I. Sordi ukazał się zwięzły Dizionario di Filosofia (Mediolan 1976). Z wydawnictw francuskich na uwagę zasługuje D. Huismana Di-ctionnaire des philosophes (Paryż 1984). W Związku Radzieckim ukazała się przede wszystkim pięciotomowa Fiłosofskaja Encikłopiediją (Moskwa 1960-1970) oraz Fiłosofskij Encikłopiediczeskij Słowar (Moskwa 1989). Słowniki filozoficzne ukazały się także m.in.: w Jugosławii, na Węgrzech i w Rumunii. W Ameryce Łacińskiej na uwagę zasługuje Diccionario filosofico, wydany w Argentynie (Buenos Aires 1952), pod redakcją J.R. Pastora i J. Quilesa. Najobszerniejszą encyklopedią filozoficzną w języku polskim będzie Powszechna Encyklopedia Filozofii (wyd. od 2000 w Lublinie przez Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu; przewodniczącym Komitetu Naukowego Encyklopedii jest M. Krąpiec): w zamierzeniu wydawców osiem tomów ma zawierać około 4 tys. haseł, których autorzy „nie ograniczają się do referowania różnorodnych poglądów i stanowisk, lecz proponują także racjonalne i zasadne rozwiązania". W języku polskim ukazał się także przekład The Oxford Companion to Philosophy pod red. T. Hondericha jako Encyklopedia filozofii, (t. 1-2, Poznań 1998). Jest to obszerna i wnikliwa praca 249 autorów ze świata anglosaskiego. W zestawieniu powyższym pominięto filozoficzne słowniki specjalistyczne, tj. dotyczące: etyki, estetyki, logiki itp.