Czyny bezprawne:

Crimina – publiczne – niebezpieczne dla porządku państwa, pociągały za sobą odrębne kary, sprawowane przez odrębne sądownictwo, inne postępowanie sądowe – dziedzina rzymskiego prawa karnego;

Delicta – prywatne – naruszenie interesów prywatnych, skargi zależały od osób pokrzywdzonych – postępowanie prywatne o wynagrodzenie szkody i grzywnę jako karę prywatną...

Czyn bezprawny rodził konieczność zapłaty odszkodowania (grzywny) jeśli dał się zaliczyć do określonej liczby deliktów - dających skargę, nie było bowiem ogólnego pojęcia deliktu.

Istniały jednak cechy wspólne odróżniające zobowiązania z deliktu od kontraktowych:

• źródło zobowiązania – w delikcie szkoda; stosunek umowny w kontrakcie - odszkodowanie tylko w przypadku niedopełnienia warunków kontraktu,

• delikt pociągał odpowiedzialność do naprawienia szkody i zapłacenia kary prywatnej (nie występującej w kontrakcie); dochodzenie odszkodowania z deliktu – skargi reipersekutoryjne; kary pieniężnej – skargi penalne; skargi mieszane actiones mixtae – odszkodowawczo – karne,

• dług z deliktu wygasał wraz ze śmiercią dłużnika (sprawcy), podobnie z wierzytelnościami z deliktu (szczególnie osobistymi). Dziedziczne były zobowiązania deliktowe przeprowadzone przez litis contestatio,

• capitis deminutio wygaszające długi kontraktowe nie wygaszała deliktowych,

• solidarna odpowiedzialność sprawców jednego deliktu za szkodę, kara pieniężna – indywidualnie,

• grzywna zawsze była pieniężna.